Nauczyciel kiedyś i dziś. Zmiany w postrzeganiu osoby preceptora i jego funkcji wychowawczo-edukacyjnej
DOI:
https://doi.org/10.25312/2083-2923.25_04bkSłowa kluczowe:
nauczyciel, pedagog, pedeutologia, edukacja, wychowanie, szkoła, kształcenieAbstrakt
Artykuł ukazuje problematykę współczesnego rozumienia roli nauczyciela w kontekście dynamicznie zmieniających się realiów życia społecznego i kulturowego. Autor kładzie szczególny nacisk na przedstawienie prawidłowości rządzących tym, co wpływa na zmianę statusu preceptora. Wskazano różne przyczyny konieczności reinterpretacji misji współczesnego pedagoga, łącząc ten fakt z wybranymi odniesieniami do sytuacji z życia oświaty. Tekst zawiera ponadto możliwie szeroką wykładnię powodów, dla których zmiana światopoglądu społecznego pod wpływem procesów kulturowych i obyczajowych wręcz wymusza nadanie nowej rangi funkcji nauczyciela. Artykuł wskazuje na potrzebę dostrzeżenia szerszego kontekstu, w jakim odbywa się kształtowanie nowego wizerunku preceptora i jego powinności. Tekst sygnalizuje w wyrazisty sposób układ relacji panujących w środowisku szkolnym z perspektywy nauczycieli, uczniów i rodziców względem oczekiwań wobec nauczyciela. Opracowanie ma być formą aktualizacji pewnych zagadnień związanych ze społecznym postrzeganiem nauczyciela i kwestią sprecyzowania nowej wizji preceptora w świetle dokonujących się przemian w dziedzinie kultury, nauki, wychowania i stosunku do wartości w aspekcie etycznym.
Bibliografia
Bauman Z., Kultura w płynnej nowoczesności, Wydawnictwo Narodowego Instytutu Audiowizualnego, Agora SA, Warszawa 2011.
Bykowski I., Nauczyciel w oczach ucznia. Analizy i refleksje, Oficyna Wydawnicza „Humanitas”, Sosnowiec 2017.
Farson R., Menschenrechte fur Kinder, Monachium 1975.
Jameson F., Postmodernizm i społeczeństwo konsumpcyjne, [w:] R. Nycz (red.), Postmodernizm. Antologia przekładów, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Kraków 1998.
Karwatowska M., Autorytety w opiniach młodzieży, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2012.
Kwieciński Z., Nauczyciel na gruzach starego świata, [w:] J.M. Łukasik, I. Nowosad, M.J. Szymański (red.), Szkoła i nauczyciel w obliczu zmian społecznych i edukacyjnych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2021.
Laskowski A., Nauczyciel wychowawca. Nadal rola czy już osoba?, [w:] J. Maciąg, I. Stelmasiak (red. nauk.), Być nauczycielem – opiekunem – wychowawcą. Formacja intelektualna czy rzemiosło? Postulaty, szanse a rzeczywistość, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2013.
Leśniewska G., Gotowość do zmiany nauczycieli szansą edukacji XXI wieku, „Studia i Prace WNEIZ US” 2016, nr 46/1, s. 39–50.
Łukasik J.M., Nowosad I., Szymański M.J. (red.), Szkoła i nauczyciel w obliczu zmian społecznych i edukacyjnych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2021.
Muchacka B., Szymańska M. (red.), Nauczyciel w świecie współczesnym, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2008.
Pieniążek M., Uczeń jako aktor kulturowy. Polonistyka szkolna w warunkach płynnej nowoczesności, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2013.
Piwowarski R., Czy praca nauczycieli jest ceniona?, [w:] Pedagogika i edukacja wobec kryzysu zaufania, wspólnotowości i autonomii, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2020.
Polak K., Bezradność nauczyciela, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.
Schoenebeck H., Antypedagogika dialogu. Wprowadzenie w rozmyślania antypedagogiczne, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 1994.
Szempruch J., Pytania (d)o nauczyciela w czasach zmian społecznych, [w:] J.M. Łukasik, I. Nowosad, M.J. Szymański (red.), Szkoła i nauczyciel w obliczu zmian społecznych i edukacyjnych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2021.
Szmyd K., Uberman M., Nauczyciel w obliczu edukacyjnych dylematów ponowoczesności, [w:] B. Muchacka, M. Szymańska (red.), Nauczyciel w świecie współczesnym, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2008.
Szymański M.J., Gwałtowna zmiana społeczna a zmiana edukacyjna, [w:] J.M. Łukasik, I. Nowosad, M.J. Szymański (red.), Szkoła i nauczyciel w obliczu zmian społecznych i edukacyjnych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2021.
Śliwerski B., Przekraczanie granic wychowania. Od „pedagogiki dziecka” do antypedagogiki, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1992.
Ziółkowski P., Pedeutologia. Zarys problematyki, Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2016.
Netografia
Bauman Z., Kultura na rynku, „Przestrzeń Społeczna (Social Space)” 2011, nr 1/1, s. 149–164, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Przestrzen_Spoleczna_(Social_Space)/Przestrzen_Spoleczna_(Social_Space)-r2011-t1-n1/Przestrzen_Spoleczna_(Social_Space)-r2011-t1-n1-s149-164/Przestrzen_Spoleczna_(Social_Space)-r2011-t1-n1-s149-164.pdf [dostęp: 10.02.2024].
Cybal-Michalska A., Szkoła jako kreator proaktywności podmiotu w świecie wielości możliwości, „Studia Pedagogiczne” 2014, t. LXVII, s. 119–128, https://journals.pan.pl/Content/109854/PDF/09%20Cybal-Michalska.pdf?handler=pdf [dostęp: 10.02.2024].
Czarnek P., W szkole najważniejszy jest nauczyciel, a nie uczeń, https://www.portalsamorzadowy.pl/edukacja/czarnek-w-szkole-najwazniejszy-jest-nauczyciel-anie-uczen,447452.html [dostęp: 1.06.2024].
Fudala R., Płynna nowoczesność. Czas zabawy i karnawału, „Ogrody Nauk i Sztuk” 2014, nr 4, s. 121–127, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-a148ff84-9caa-403a-9df3-d65e1b80564e [dostęp: 10.02.2023].
Gizowski M., Knyżewski K., Bezdroża i meandry ideowe antypedagogiki, czyli o rozkładzie myśli pedagogicznej i procesu wychowania. Rozważania filozoficzno-etyczne, „Paideia” 2020, nr 2, s. 107–160, https://collegiumverum.pl/wp-content/uploads/2020/04/Gizowski_Knyzewski.pdf [dostęp: 1.06.2024].
Górniewicz J., Mistrz, nauczyciel, wychowawca pokoleń, „Pedagogika Społeczna” 2017, nr 2(64), r. XVI, s. 9–32, http://pedagogikaspoleczna.com/wp-content/uploads/2018/01/PS220179-32.pdf [dostęp: 30.05.2023].
Humanitas, [w:] Słownik języka polskiego, https://sjp.pwn.pl/korpus/szukaj/humanitas.html [dostęp: 7.01.2022].
Just A., Antypedagogika wobec pedagogiki, „Łódzkie Studia Teologiczne” 1996, nr 5, s. 113–126, https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.cejsh-518a4a8f-88e7-437a-9a47-69e8959e3857/c/21.pdf [dostęp: 10.02.2024].
Karasowska A., Dylematy. Czy nauczyciel ma zawsze rację?, „Remedium” 2022, nr 4, https://psychologia.edu.pl/czytelnia/61-remedium/680-dylematy-czy-nauczyciel-zawsze-ma-racje.html [dostęp: 10.02.2024].
Karkowska M., Ewolucja koncepcji autorytetu w wybranych filozofiach wychowania, „Pedagogika Filozoficzna” 2006, nr 1, s. 26–36, http://pedagogika-filozoficzna.eu/wpcontent/uploads/2017/12/4-Karkowska-26-36-pf_06.pdf [dostęp: 10.02.2024].
Korbelak M., Burkot J., Autorytet nauczyciela w percepcji uczniów i ich rodziców, „Problemy Współczesnej Pedagogiki” 2016, nr 2(1), s. 7–16, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Problemy_Wspolczesnej_Pedagogiki/Problemy_Wspolczesnej_Pedagogiki-r2016-t2-n1/Problemy_Wspolczesnej_Pedagogiki-r2016-t-2-n1-s7-16/Problemy_Wspolczesnej_Pedagogiki-r2016-t2-n1-s7-16.pdf [dostęp: 10.03.2024].
Miasto Dzieci, https://miastodzieci.pl/czytelnia/piekne-cytaty-o-zawodzie-nauczyciela-na-dziennauczyciela/ [dostęp: 7.01.2022].
Nauczyciel – kiedyś uczył, dziś walczy o przetrwanie w szkole, w której uczeń ma tak naprawdę więcej praw niż on sam, https://demotywatory.pl/4937471/Nauczyciel-kiedys-uczyl-dzis-walczy-o-przetrwanie-w-szkole [dostęp: 10.02.2024].
Nauczyciel z autorytetem to nie mit a rzeczywistość, do której należy dążyć, https://programy.edukacja.gov.pl/nauczyciel-z-autorytetem-to-nie-mit-a-rzeczywistosc-do-ktorej-nalezy-dazyc/ [dostęp: 10.02.2024].
Prysak D., Aktualna rzeczywistość nauczyciela wyzwaniem dla edukacji wysokiej jakości, „Konteksty Pedagogiczne” 2022, nr 1(18), s. 21–35, https://kontekstypedagogiczne.pl/kp/article/view/345 [dostęp: 10.02.2024].
Przybylski B., Autorytet w kryzysie czy brak zapotrzebowania na autorytety? Znaczenie autorytetu dla młodzieży zaangażowanej w życie polityczne Polski, „Przegląd Pedagogiczny” 2013, nr 2, s. 62–70, https://przegladpedagogiczny.ukw.edu.pl/archive/article/274/autorytet-w-kryzysie-czy-brak-zapotrzebowania-na-autorytety-znaczenie-autorytetu-dla-mlodziezy-zaangazowanej-w-zycie-polityczne-polski/article.pdf [dostęp: 10.02.2024].
Skorowski H., Kryzys wartości podstawą kryzysu w świecie, „Studia Elbląskie” 2012, nr XIII, s. 329–350, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Studia_Elblaskie/Studia_Elblaskie-r2012-t13/Studia_Elblaskie-r2012-t13-s329-350/Studia_Elblaskie-r2012-t13-s329-350.pdf [dostęp: 10.02.2024].
Solecki R., Mróz A., Autorytet globalnego nastolatka. Analiza wyników ogólnopolskich badań, „Studia z Teorii Wychowania” 2022, t. 13, nr 3, s. 387–398, https://sztw.chat.edu.pl/api/files/view/1997219.pdf [dostęp: 10.02.2024].
Świtała I.M., Autorytet w wychowaniu i edukacji współczesnej młodzieży, „Szkoła – Zawód – Praca” 2023, nr 25, s. 42–54, https://czasopisma.ukw.edu.pl/index.php/szp/article/view/1622/1679 [dostęp: 10.02.2024].
Tuziak B., Autorytet jako zjawisko społeczne. Wymiar lokalny, „Studia Socjologiczne” 2010, nr 2(197), s. 53–88, https://journals.pan.pl/Content/90465 [dostęp: 10.02.2024].
Walczak D., Prestiż zawodu nauczyciela w percepcji różnych aktów życia szkoły, „Studia z Teorii Wychowania” 2016, nr 7/4(17), s. 93–111, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Studia_z_Teorii_Wychowania/Studia_z_Teorii_Wychowania-r2016-t7n4_(17)/Studia_z_Teorii_Wychowania-r2016-t7-n4_(17)-s93-115/Studia_z_Teorii_Wychowania-r2016-t7-n4_(17)-s93-115.pdf [dostęp: 10.02.2024].
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
