Kierunki i formy aktywności społecznej kobiet w Łodzi podczas I wojny światowej
DOI:
https://doi.org/10.25312/2083-2923.13/2018_41-55Słowa kluczowe:
1914–1918, rola kobiet w latach I wojny światowej, społeczna aktywność kobiet, komitety obywatelskie w czasie I wojny światowej, kobiety w Łodzi w latach 1914–1918Abstrakt
Wybuch I wojny światowej w 1914 r., a potem czteroletni okres jej trwania uruchomił projekty obywatelskie ukierunkowane na pomoc najbardziej potrzebującym. Wśród osób potrzebujących wsparcia i opieki byli dorośli i dzieci, żołnierze walczący na froncie i ludność cywilna, poza okopami. Mieszkańcy wielu miejscowości, pomimo tego, że nie brali bezpośredniego udziału w konflikcie zbrojnym, to na co dzień doświadczali skutków prowadzonych działań wojennych: braku podstawowych środków do życia, utraty pracy, ubóstwa, chorób i epidemii, braku opieki medycznej, utraty życia. W takiej sytuacji społeczność wielu miejscowości na terenach okupowanych tworzyła specjalne struktury administracyjne i zrzeszała się w komitety obywatelskie, starając się zapobiegać skutkom wojny. Tak było również w Łodzi, która pod koniec 1914 r. znalazła się pod okupacją niemiecką. Tutaj doszło do powstania Komitetu Obywatelskiego Niesienia Pomocy Biednym, z którego struktur wyłoniła się Sekcja Kobiet (od 1915 r. nastąpił podział na Sekcję Kobiet Chrześcijańskich i Sekcję Kobiet Żydowskich). Artykuł przedstawia kierunki i formy aktywności społecznej łodzianek zaangażowanych w pomoc osobom najbardziej potrzebującym, głównie chorym i dzieciom. Działalność kobiet zrzeszonych w specjalnych sekcjach pomocowych trwała przez cały okres I wojny światowej, i z uwagi na skrajnie trudne warunki wojenne była bardzo potrzebna.
Bibliografia
Archiwum Państwowe w Łodzi: Zespół: Główny Komitet Obywatelski w Łodzi:
– sygn. 92: Korespondencja GKO z Komitetem Tanich Kuchen (9 X 1914–14 VI 1915).
– sygn. 93: Korespondencja „Różnych” do Komitetu Tanich i Bezpłatnych Kuchen (12 II – 30 VIII 1915).
– sygn. 94: Korespondencja „Różnych” do Komitetu Tanich i Bezpłatnych Kuchen (29 III – 30 VI 1915).
– sygn. 182: Sekcja Szkolna. Korespondencja różnych 1914–1915.
Zespół: Akta miasta Łodzi, Wydział Opieki Społecznej:
– sygn. 17845: Komitet Niesienia Pomocy Biednym 1914–1918.
– sygn. 17933: Armen-Deputation Lodz. Organization 1915–1918.
– sygn. 17936: Armen-Deputation: korespondencja, regulaminy, spisy lekarstw dla biednych 1915–1920.
– sygn. 17950: Delegacja Niesienia Pomocy Biednym 1918–1919.
– sygn. 18039: Verwaltungsberichte 1915–1916.– sygn. 18042: Verwaltungsbericht 1917–1919.
– sygn. 18206: Wohltätigkeit – organisationen 1915–1918.
Zespół: Akta miasta Łodzi, Wydział Prezydialny:
– sygn. 13679: Halbjahres Berichte. Sprawozdania półroczne różnych wydziałów 1917–1922.
Berner W., Supady J., Działalność lekarsko-społeczna na rzecz zdrowia publicznego w Łodzi w latach 1870–1914, Wydawnictwo ADI, Łódź 2001.
Bortnowski W., Ziemia łódzka w ogniu, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1969.
Chwalba A., Samobójstwo Europy. Wieka Wojna 1914–1918, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014.
Fijałek J., Indulski J., Opieka zdrowotna w Łodzi do roku 1945. Studium organizacyjno-historyczne, Z.G.W.N., Łódź 1990.
Hertz M., Łódź w czasie Wielkiej Wojny, Izba Przemysłowo-Handlowa w Łodzi, Łódź 1933.
Jagiełło M., Armia, która została na zawsze, [w:] J.A. Daszyńska (red.), Operacja łódzka. Zapomniany fakt I wojny światowej, KSIĘŻY MŁYN Dom Wydawniczy, Łódź 2011.
Jagiełło M., Operacja łódzka – wielka bitwa manewrowa I wojny światowej, [w:] J.A. Daszyńska (red.), Operacja łódzka. Zapomniany fakt I wojny światowej, KSIĘŻY MŁYN Dom Wydawniczy, Łódź 2011.
Jaskulski M., Działalność struktur terenowych instytucji samopomocy społecznej na terenie Królestwa Polskiego w latach 1914–1918, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, nr 61/2001.
Jaskulski M., Władze administracyjne Łodzi do 1939 roku, Wydawnictwo Muzeum Historii Miasta Łodzi, Łódź 2001.
Kowalczyński K.R., Łódź przełomu wieków XIX/XX, KSIĘŻY MŁYN Dom Wydawniczy, Łódź 2008.
Nałęcz T., Kobiety w walce o niepodległość w czasie I wojny światowej, [w:] A. Żarnowska, A. Szwarc (red.), Kobieta i świat polityki. Polska na tle porównawczym w XIX i w początkach XX wieku, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1994.
Piąstka Z., W cieniu alei cmentarnych. Przewodnik biograficzny po cmentarzach chrześcijańskich przy ul. ul. Ogrodowej i Srebrzyńskiej w Łodzi, Wydawnictwo TPŁ, Łódź 1990.
Przeniosło M., Organizacja samopomocy społecznej w Królestwie Polskim w latach I wojny światowej, „Niepodległość i Pamięć”, nr 1/2011.
Puś W., Badziak K., Gospodarka Łodzi w okresie kapitalistycznym (do 1918 r.), [w:] R. Rosin (red.), Łódź. Dzieje miasta. Tom I. Do 1918 r., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Łódź 1980.
Sierakowska K., Kobieta i mężczyzna, [w:] W. Mędrzecki, J. Żarnowski (red.), Społeczeństwo międzywojenne: nowe spojrzenie. Metamorfozy społeczne, t. 10, Instytut Historii PAN, Warszawa 2015.
Sikorska-Kowalska M., Kierunki i formy działalności dobroczynnej na rzecz kobiet w wielkich miastach Królestwa Polskiego w XIX i na początku XX wieku. Od dobroczynności do wsparcia społecznego, [w:] M i M. Przeniosło (red.), Dobroczynność i pomoc społeczna na ziemiach polskich w XIX, XX i na początku XXI wieku, t. II, Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce 2010.
Sikorska-Kowalska M., Społeczna i polityczna aktywność kobiet w Łodzi przed wybuchem I wojny światowej, [w:] J.A. Daszyńska (red.), Operacja łódzka. Zapomniany fakt I wojny światowej, KSIĘŻY MŁYN Dom Wydawniczy, Łódź 2011.
Sikorska-Kowalska M., Stowarzyszenia kobiece w Łodzi 1906–1918, „Rocznik Łódzki”, nr 54/2007.
Sikorska-Kowalska M., Wizerunek kobiety łódzkiej przełomu XIX i XX wieku, Wydawnictwo „Ibidem”, Łódź 2001.
Skarżyński M., Główny Komitet Obywatelski w Łodzi i jego działalność w latach 19141915, „Varia”, nr 3/1986.
Skład Komitetów Obywatelskich w dniu 1. Maja 1915 r., [brak wydawcy], Łódź 1915.
Sosnowska J., Opieka nad dziećmi w Łodzi w latach I wojny światowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2017.
Spodenkiewicz P., Obywatele, [w:] M. Danowska (red.), Bezbronne miasto. Łódź 19141918, Wydawnictwo Kusiński, Łódź 2014.
Sprawozdanie z działalności Zarządu m. Łodzi za czas od 1 lipca 1915 do 31 marca 1916 r. (1916), [brak wydawcy], Łódź 1916.
Stawiszyńska A., Życie codzienne mieszkańców Łodzi w czasie I wojny światowej. Wybrane zagadnienia, [w:] J.A. Daszyńska (red.), Operacja łódzka. Zapomniany fakt I wojny światowej, KSIĘŻY MŁYN Dom Wydawniczy, Łódź 2011.
Stoksik A., Główny Komitet Ratunkowy w Lublinie 1915–1918, [w:] M. Przeniosło (red.), Dobroczynność i pomoc społeczna na ziemiach polskich w XIX, XX i na początku XXI wieku, Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce 2008.
Walicki J., Samoorganizacja społeczeństwa Łodzi w obliczu wybuchu wojny i działań wojennych w 1914 r., [w:] K. Radziszewska, P. Zawilski (red.), Łódź i region łódzki w czasie I wojny światowej. Między wielką historią a codziennością, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2011.
Zapisy na kursy „Czerwonego Krzyża”, „Rozwój”, nr 189/1914.
Z Komitetu Obywatelskiego, „Rozwój”, nr 192/1914.
Z Komitetu Oddziału Czerwonego Krzyża, „Rozwój”, nr 183/1914.
Z Oddziału Kobiet Chrześcijańskich, „Nowy Kurjer Łódzki”, nr 38/1916.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
