Jakość życia a aktywne i pomyślne starzenie się – zarys problematyki
DOI:
https://doi.org/10.25312/2391-5129.25/2017_123-144Słowa kluczowe:
starość, osoby starsze, jakość życia, pomyślne starzenie się, aktywne starzenie sięAbstrakt
Obserwowane zmiany demograficzne związane głównie z postępującym procesem starzenia się polskiego społeczeństwa wpływają na wzrost znaczenia segmentu seniorów na rynku. Z tego względu coraz istotniejsza staje się jakość życia i skorelowane z nią koncepcje pomyślnego i aktywnego starzenia się, które zostały przyjęte za paradygmat w nowoczesnej polityce społecznej. Jest to zgodne z podstawowymi wartościami wynikającymi z praw człowieka, takimi jak niezależność, uczestnictwo, godność, bezpieczeństwo i samorealizacja. Celem opracowania jest wyjaśnienie istoty i najważniejszych determinant jakości życia, a także koncepcji pomyślnego i aktywnego starzenia się. Po krótkim wprowadzeniu skupiono się w artykule na interdyscyplinarnym sposobie ujmowania jakości życia. Wyjaśniono pojmowanie jakości życia w ujęciu socjologicznym, psychologicznym, ekonomicznym, społecznym i medycznym. Następnie przeanalizowano kluczowe czynniki determinujące jakość życia jednostki. W dalszej części tekstu zostały omówione koncepcje pomyślnego starzenia się oraz aktywności po przejściu na emeryturę, które nierozerwalnie wiążą się z jakością życia każdego człowieka.
Bibliografia
Active Ageing Index 2014. Analytical Report (2015), United Nations, Economic Commission for Europe, Geneva, April.
Albrecht G.L., Fitzpatrick R. (1994), A social perspective on health related quality of life research, [in:] Albrecht G.L., Fitzpatrick R. (eds.), Advances in medical sociology, quality of life in health care, Vol. 5, Jai Press, Greenwich CT, London, UK.
Baumann K. (2006), Jakość życia w okresie później starości – dyskurs teoretyczny [Quality of life in old age – Theoretical discourse], “Gerontologia Polska”, Vol. 14, No. 4.
Bowling A. (2007), Aspiration for older age in the 21st century: what is successful aging?, “International Journal of Aging and Human Development”, Vol. 64, No. 3.
Campbell A., Converse P., Rodgers W. (1976), The quality of American life: Perceptions, evaluations, and satisfactions, Russell Sage Foundation, New York.
Cavan R.S., Burgess E.W., Havighurst R.J., Goldhamer H. (1949), Personal adjustment in old age, Science Research Associates, Chicago.
Christoph B., Noll H.-H. (2003), Subjective well-being in the European Union during the 90s, “Social Indicators Research”, Vol. 3, No. 64.
Constitution of the World Health Organization Conference (1946), 19–22 June, New York.
Constitution of the World Health Organization (2005), [in:] Basic Documents, World Health Organization, Geneva.
Dalkey N.C., Rourke D.L. (1972), The Delphi procedure and rating quality of life factors, University of California, Los Angeles.
Daszykowska, J. (2010), Jakość życia w perspektywie pedagogicznej [Quality of life in the pedagogical perspective], Wydawnictwo Impuls, Kraków.
Diagnoza sytuacji osób starszych w województwie podlaskim [Diagnosis of seniors’ situation in Podlaskie Voivodship] (2016), Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Białymstoku, Białystok.
Erikson E. (2004), Tożsamość a cykl życia [Identity and the life cycle], Zysk i Ska, Poznań.
Eriksson B., Wolf J. (2005), European perspectives on elderly people, Peter Lang, Frankfurt ab Main.
Fengler J. (2000), Pomaganie męczy: wypalenie w pracy zawodowej [Helping exhausts: Burnout], Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Flanagan J.C. (1982), Measurement of quality of life: current state of the art, Arch. Phys. Med. Rehabil., Vol. 63.
Furnham A. (1991), Work and leisure satisfaction, [in:] Strack F., Argyle M., Schwarz N. (eds.), Subjective well-being. An interdisciplinary perspective, Pergamon Press, Oxford.
Gaweł A., Urlińska M.M. (2016), Zdrowie a jakość życia w starości. Konteksty socjopedagogiczne [Health and quality of life in old age: Social and pedagogical context], [in:] Muszyński M. (ed.), Starość w kontekście społecznym i zdrowotnym [Social context and health behaviors in old age], “Polish Social Gerontology Journal”, Vol. 1(11).
George L.K. (2006), Perceived quality of life, [in:] Binstock R.H., George L.K. (eds.), Handbook of aging and the social sciences, Elsevier, San Diego.
Gopalakrishnan N., Blane D. (2008), Quality of life in older ages, “British Medical Bulletin”, Vol. 1.
Golinowska S. (2012), Srebrna gospodarka i miejsce w niej sektora zdrowotnego. Koncepcja i regionalne przykłady zastosowania [Silver economy], Vol. 1, Kraków.
Havighurst R.J. (1981), Developmental tasks and education, Longman, New York–London.
Headey B., Wearing A. (1991), Subjective well-being: a stocks and flows framework, [in:] Strack F., Argyle M., Schwarz N. (eds.), Subjective well-being. An interdisciplinary perspective, Pergamon Press, Oxford.
Hill D.R. (2009), Pozytywne starzenie się. Młodzi duchem w jesieni życia [Positive aging], Wydawnictwo Laurum, Warszawa.
Jonhson J.R. (1992), Social support, [in:] Borgatta E.F., Borgatta M.L. (eds.), Encyclopedia of sociology, Vol. 4, Macmillian Publishing, New York.
Jurek Ł. (2012), “Aktywne starzenie się” jako paradygmat w polityce społecznej [“Active ageing” as a paradigm of the social policy], “Polityka Społeczna”, No. 3.
Jurek Ł. (2015), Indeks Aktywnego Starzenia się jako narzędzie ewaluacji polityki senioralnej [Active Ageing Index as an evaluation tool for policy towards elderly], Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica 4(315).
Kędziora-Kornatowska K., Kornatowski T., Grześk G. (2010), Promocja zdrowia w wieku podeszłym [Health promotion in old age], [in:] Starsi i młodsi – dziedzictwo mądrości [Eco-physiological determinants of human health. Older and younger – the legacy of wisdom], Słupski Uniwersytet Trzeciego Wieku, Słupsk.
Kowalik S. (1995), Pomiar jakości życia – kontrowersje teoretyczne [Quality of life measurement – Theoretical controversies], [in:] Bańka A., Derbis R. (eds.), Pomiar i poczucie jakości życia u aktywnych zawodowo i bezrobotnych [Measurement and sense of quality of life in working and unemployed populations], UAM and WSP, Poznań-Częstochowa.
Krause N. (2006), Social relationships in later life, [in:] Binstock R.H., George L.K. (eds.), Handbook of aging and the social sciences, Elsevier, San Diego.
Kryszkiewicz Cz. (2006), Aktywne życie seniorów warunkiem pomyślnego starzenia się [Seniors’ active life as a determinant of successful ageing], [in:] Steuden S., Marczuk M. (eds.), Starzenie się a satysfakcja z życia [Ageing and life satisfaction], Wydawnictwo KUL, Lublin.
Kucharska E. (2012), Prawidłowe starzenie jako czynnik pogodnej starości [Right ageing as a factor in enjoying ageing], [in:] Pikuła N. (ed.), Starość może być atrakcyjna [Old age can be attractive], Wydawnictwo Scriptum, Kraków.
Kurowska K. (2007), Aktywizacja osób w starszym wieku w aspekcie działalności UTW oraz innych instytucji i organizacji pozarządowych [Activation of seniors as part of the work of Universities of the Third Age and other institutions and NGOs], [in:] Kędzio-Konratowska K. and Muszalik M. (eds.), Kompendium pielęgnowania pacjentów w starszym wieku: podręcznik dla studentów kierunku pielęgniarstwa [Compendium of care services for older patients: A guide for nursing students], Wydawnictwo Czelej, Lublin.
Kurowska K. (2008), Skąd się bierze bieda? [What are the causes of poverty?], Forum Obywatelskiego Rozwoju, Warszawa, Vol. 5.
LaLonde M. (1974), A new perspective on the health of Canadians, Government of Canada, Ottawa.
Lee G.R., Shehan C.L. (1989), Social relationship and the self-esteem of older persons, “Research on Aging”, Vol. 11.
Mackie D.M., Hamilton D.L., Susskind J., Rosselli F. (1999), Społeczno-psychologiczne podstawy powstawania stereotypów [Social psychological foundations for stereotype formation], [in:] Macrae C.N., Stangor C., Hewstone M. (eds.), Stereotypy i uprzedzenia [Stereotypes and stereotyping], Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Marchewka A. (2012), Aktywność fizyczna – oręż przeciw niepełnosprawności osób w wieku starszym [Physical activity – A weapon against disability in older age], [in:] Marchewka A., Dąbrowski Z., Żołądź J.A. (eds.), Fizjologia starzenia się. Profilaktyka i rehabilitacja [Physiology of ageing. Prevention and rehabilitation], Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Okun M.A., Stock W.A., Harring M.J., Witter R.A. (1984), Health and subjective well-being: A meta-analysis, “International Journal of Aging and Human Development”, Vol. 9, No. 2.
Orzechowska G. (1999), Aktualne problemy gerontologii społecznej [Current problems of social gerontology], Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Olsztyn.
Palmore E.B. (1995), Successful aging, [in:] Madox G.L. (ed.), Encyclopedia of aging: a comprehensive resource in gerontology and geriatrics, 2nd edition, Springer, New York.
Powell J.L. (2006), Social theory and aging, Rowman & Littlefirld Publishers, Oxford.
Report by the Commission on the measurement of economic performance and social progress (2009), http://www.stiglitz-sen-fitoussi.fr/en/index.htm [access: 02.02.2016].
Rodin J., Salovey P. (1997), Psychologia zdrowia [Health psychology], [in:] Heszen‑Niejodek I., Sęk H. (eds.), Psychologia zdrowia [Helath psychology], Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Rokicka E., Petelewicz M. (2014), Subiektywna jakość życia a status społeczno-ekonomiczny na przykładzie mieszkańców Łodzi [Subjective quality of life and socio-economic status. The case of Lodz inhabitants], “Przegląd Socjologiczny”, Vol. 63 (LXIII).
Rosser R.M., Watts V.C. (1972), The measurement of hospital output, “International Journal of Epidemiology”, Vol. 1.
Rowe J.W., Kahn R.L. (1987), Human aging: Usual and successful, “Science”, 10 July, Vol. 237, No. 4811.
Ryff C.D. (1982), Successful aging: A developmental approach, “Gerontologist”, Vol. 22.
Ryff C.D., Singer B. (1998), The contours of positive human health, “Psychological Inquiry”, Vol. 9.
Scheidt R.J., Humpherys D.R., Yorgason J.B. (1999), Successful aging: what not to like, “The Journal of Applied Gerontology”, Vol.18, No. 3.
Schipper H. (1990), Quality of life: Principles of the clinical paradigm, “Journal of Psychosocial Oncology”, Vol. 8, No. 23.
Sęk H. (2007), Psychologia kliniczna [Clinical psychology], Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Snyder C.R., Lopez S.J., Pedrtotti J.T. (2011), Positive psychology. The scientific and practical exploration of human strengths, 2nd edition, SAGE Publications, Inc., Thousand Oaks.
Sompolska-Rzechuła A. (2013), Jakość życia jako kategoria ekonomiczna [Quality of life as an economic category], “Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis. Oeconomica”, Vol. 301 (71).
Stuart-Hamilton I. (2006), Psychologia starzenia się [The psychology of ageing], Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań.
Suchodolski B. (1990), Wychowanie mimo wszystko [Nurture, not nature], WSiP, Warszawa.
Szarota Z. (2014), Era trzeciego wieku – implikacje edukacyjne [The era of the third age – educational implications], “Edukacja ustawiczna dorosłych”, No. 1(84).
Tomaszewski T. (1976), Ślady i wzorce [Traces and patterns], WSiP, Warszawa.
The WHOQOL Group (1995), The World Health Organization Quality of Life assessment (WHOQOL): position paper from the World Health Organization, “Social Science & Medicine”, Vol. 41, No. 10.
Torrance G.W. (1987), Utility approach to measuring health-related quality of life, “Journal of Chronic Diseases”, Vol. 40.
World Health Organization. Report of WHOQOL Focus Group Work (1993), World Health Organization, Geneva.
World Population Ageing (2015), United Nations, Department of Economic and Social Affairs 2015. World Report on Ageing and Health, World Health Organization, Geneva.
Wnuk M., Marcinkowski J.T. (2012), Jakość życia jako pojęcie pluralistyczne o charakterze interdyscyplinarnym [Quality of life as a pluralistic and multidisciplinary construct], “Problemy Higieny i Epistemologii”, Vol. 93 (1).
Woynarowska B. (2007), Edukacja zdrowotna [Health education], PWN, Warszawa.
World Health Organization. Constitution of the World Health Organization (1948), Basic Documents, World Health Organization, Geneva
Veenhoven R. (1991), Questions on happiness: classical topics, modern answers, blind spots, [in:] Strack F., Argyle M., Schwarz N. (eds.), Subjective wellbeing. An interdisciplinary perspective, Pergamon Press, Oxford.
Vaillant G.E. (2002), Aging well: Surprising guideposts to happier life, Little-Brown, Boston.
Young Y., Frick K.D, Phelan E.A. (2009), Can successful aging and chronic illness coexist in the same individual? A multidimensional concept of successful aging, “Journal of the Medical Directors Association”, Vol. 10.
Zalega T. (2015), Konsumpcja osób starszych w Polsce [Consumption among elderly people in Poland], “Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”, No. 42.
Zalega T. (2016), Segment osób w wieku 65+. Jakość życia, konsumpcja, zachowania konsumenckie [People aged 65+. Quality of life, consumption, consumer behaviour], Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zalewska A. (2003), Dwa światy. Emocjonalne i poznawcze oceny jakości życia i ich uwarunkowania u osób o wysokiej i niskiej reaktywności [Two worlds. Emotional and cognitive assessments of quality of life and their determinants for high and low reactive people], Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej, “Academica”, Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
