Koncepcja homo oeconomicus w teorii ekonomii: zarys ewolucji
DOI:
https://doi.org/10.25312/2391-5129.23/2016_157-176Słowa kluczowe:
homo oeconomicus, racjonalność, homo bi-oeconomicus, homo satisfaciendus, homo sociologicus, homo socio-oeconomicus, homo sustinens, homo sapiens oeconomicus, homo reciprocansAbstrakt
Ewolucja i postęp, jakie w ostatnich pięciu dekadach dokonały się w naukach ekonomicznych, dają teoretyczne podstawy do zmiany paradygmatu homo oeconomicus. Obecnie ekonomia ulega ciągłemu poszerzaniu i wewnętrznemu zróżnicowaniu, łącząc się w swoich rozważaniach z innymi naukami społecznymi, głównie z psychologią, socjologią i filozofią. W ramach interdyscyplinarnej wymiany wyłaniają się nowe metodologie i ujęcia nauki, w kierunku bardziej holistycznego spojrzenia na procesy gospodarcze i funkcjonowanie podmiotów na rynku. Tym samym coraz częściej odchodzi się od klasycznego aksjomatu człowieka racjonalnego na rzecz człowieka emocjonalnego. Takie podejście zaowocowało pojawieniem się alternatywnych sposobów pojmowania homo oeconomicus. Celem artykułu jest zarysowanie koncepcji homo oeconomicus. Przedstawione w opracowaniu zagadnienia nie opisują całego jej spektrum, a jedynie wybrane elementy. W pierwszej części tekstu skupiono się na genezie i elementach koncepcji homo oeconomicus. W dalszej części artykułu omówiono najważniejsze zarzuty kierowane wobec analizowanej koncepcji, a także przedstawiono najważniejsze alternatywne sposoby pojmowania homo oeconomicus.
Bibliografia
Akerlof G.A., Kranton R.E. (2010), Identity Economics. How our identities shape our work, wages, and well-being, Princeton University Press, Princeton-Oxford.
Ariely D. (2010), Schyłek tradycyjnej ekonomii [The End of Rational Economics], “Harvard Business Review Polska”, January.
Bittner I. (2009), Homo oeconomicus, Wydawnictwo SWSPiZ, Łódź.
Buchanan J.M., Tullock G. (1962), Appendix 1: Marginal Notes on Reading Political Philosophy, in: The Calculus of Consent. Logical Foundations of Constitutional Democracy, The University of Michigan Press, Ann Arbor.
Camemer C.F., Loewenstein G. (2002), Behavioral Economics: Past, Present, Future. http://www.hss.caltech.edu/~camerer/ribe239.pdf, accessed on: 7.03.2014.
Camerer C.F. (2006) Behavioral Economics, [in:] R. Blundell, W. K. Newey, T. Person (eds) Advances in Economics and Econometrics: Volume I: Theory and Application, Ninth World Congress (Econometric Society Monographs), Cambridge University Press, Cambridge.
Dahrendorf R. (1968), Homo Sociologicus, Routledge and Kegan Paul, London.
Dopfer K. (2004), The Economic Agent as Rule Maker and Rule User: Homo Sapiens Oeconomicus, “Journal of Evolutionary Economics”, Vol. 14, No. 2.
Doucouliagos C. (1994), A Note on the Evolution of Homo Economicus, “Journal of Economic Issues”, Vol. 28, No. 3.
Elster J. (1989), Social Norms and Economic Theory, “Journal of Economic Perspectives”, Vol. 3, No 4.
Etzioni A. (1986), Rationality is Anti-entropic, “Journal of Economic Psychology”, No 7.
Etzioni A. (1988), The Moral Dimension. Toward a New Economics, Free Press.
Etzioni A., Lawrence P.R. (eds.) (1991) Socio-economics. Toward and a New Synthesis, Armonk, New York.
Falk A. (2001), Homo Oeconomicus Versus Homo Reciprocans: Ansätze für ein Neues Wirtschaftspolitisches Leitbild?, “Perspektiven der Wirtschaftspolitik”, Vol. 4.
Frey B.S., Stroebe W. (2001), Ist das Modell des Homo Oeconomicus unpsychologisch?, “Zeitschrift für die gesamte Staatswirtschaft”, No. 136.
Hausman D.M. (ed.) (2008), The Philosophy of Economics. An Anthology, Cambridge University Press, Cambridge.
Hayek F.A. (1978), Adam Smith’s Message in Today’s Language, [in:] F.A. Hayek, New Studies in Philosophy, Politics, Economics and the History of Ideas, Routlege & Kegan Paul, London–Henley.
Hayek F.A. (1998), Indywidualizm i porządek ekonomiczny [Individualism and Economic Order], Znak, Kraków.
Hilbert D., Mathematical Problems. Lecture delivered before the International Congress of Mathematicians at Paris in 1900, http://aleph0.clarku.edu/~djoyce/hilbert/problems.html, accessed on: 10.03.2016.
Hirsch P., Michaels S., Friedman R. (1987), Dirty Hands vs. Clean Models: Is Sociology in Danger of Being Seduced by Economics?, “Theory and Society”, Vol. 16.
Hodgson G.M. (2006), In the Shadow of Darwin and Marx, Edward Elgar Publishing, Cheltenham.
Hogarth R.E., Reder M.W. (1987), Introduction, [in:] R.E. Hogarth, M.W. Reder (eds.) Rational Choice. The Contrast between Economics and Psychology, University of Chicago Press, Chicago–London.
Jurek M., Rybacki R. (2014), Model homo oeconomicus i jego dostosowanie do współczesnych uwarunkowań [ Homo Economicus Model and Its Contemporary Adaptation], “Studia Ekonomiczne Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, No. 180.
Kahneman D., Tversky A. (1979), Prospect Theory: An Analysis of Decisions under Risk, “Econometrica” Vol. 47.
Kiełczewski D. (2011a), Homo oeconomicus i homo sustinens jako wyzwania ekonomii zrównoważonego rozwoju [Homo Economicus and Homo Sustinens as Challenges for Sustainable Development Economics], [in:] B. Poskrobko (ed.), Teoretyczne aspekty ekonomii zrównoważonego rozwoju [Economics of Sustainable Development: Theoretical Aspects], Wydawnictwo WSE, Białystok.
Kliemt H. (2005), Public choice and political philosophy: Reflections on the works of Gordon Spinoza and David Immanuel Buchanan, “Public Choice”, No. 125.
Kuniński M. (1980), Myślenie modelowe w socjologii Maxa Webera [Model-Based Thinking in Max Weber’s Sociology], Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Leibenstein H. (1979a), X-Efficiency: from Concept to Theory, “Challenge”, September– October.
Leibenstein H. (1979b), A Branch of Economics is Missing: Micro-Micro Theory, “Journal of Economics Literature”, June.
Leibenstein H. (1988), Poza schematem homo oeconomicus. Nowe podstawy mikroekonomii [Beyond Economic Man: New Foundations for Microeconomics], PWN, Warszawa.
Lindenberg S. (1990), Homo Socio-oeconomicus: The Emergence of a General Model of Man in the Social Sciences, “Journal of Institutional and Theoretical Economics”, Vol. 146, No. 4.
Muth J.F. (1961), Rational Expectations and the Theory of Price Movements, “Econometrica”, Vol. 29, No. 3.
O’Boyle E.J. (2007), Requiem for Homo Economicus, “Journal of Markets and Morality”, Vol. 10, No. 2
Organ D.W., Ryan K. (1995), A Meta-analytic Review of Attitudinal and Dispositional Predictors of Organizational Citizenship Behavior, “Personnel Psychology”, Vol. 48.
Ossowski S. (2000), Z zagadnień psychologii społecznej [Some Issues in Social Psychology], Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Persky J. (1968), The Ethology of Homo Economicus, “Journal of Economic Perspectives”, Vol. 9, No. 2.
Polowczyk J. (2010), Elementy ekonomii behawioralnej w dziełach Adama Smitha [Elements of Behavioral Economics in the Works of Adam Smith], “Ekonomista”, No. 4.
Reckwitz A. (2002), Toward a Theory of Social Practices. A Development in Culturalist Theorizing, “European Journal of Social Theory”, Vol. 5, No. 2.
Sedláček T., Orrel D. (2012), Zmierzch homo oeconomicus [The Dusk of Homo Economicus], Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa.
Sen A. (1982), Rational Fools: A Critique of the Behavioural Foundations of Economic Theory, Oxford.
Shermer M. (2008), The Mind of the Market: How Biology and Psychology Shape Our Economic Lives, A Holt Paperback, Henry Holt and Company, LLC, New York.
Siebenhüner B. (2000), Homo sustinens - towards a new conception of humans for the science of sustainability, “Ecological Economics”, No. 32(1).
Simon H. A. (1976) Model of Discovery and Topic in the Methods of Science, D. Reidel Pub. Co., Dordrecht, Holland–Boston.
Simon H. A. (1997), Models of Bounded Rationality. Empirically Grounded Economic Reason, Vol. 3., The MIT Press, London.
Smith A. (1989), Teoria uczuć moralnych [The Theory of Moral Sentiments], PWN, Warszawa.
Szarzec K. (2005), Racjonalny podmiot gospodarczy w klasycznej myśli ekonomicznej i jej współczesnych kontynuacjach [Rational Economic Man in Classical Economic Thought and Its Contemporary Continuation], Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa.
Thaler R.H. (2000), Od Homo Oeconomicus do Homo Sapiens [From Homo Economicus to Homo Sapiens], “Gospodarka Narodowa”, No. 7–8.
Thomson H.F. (1965), Adam Smith’s Philosophy of Science, “The Quarterly Journal of Economics”, Vol. 79, No. 2.
Tomer J.F. (2001), Economic Man vs. Heterodox Men: The Concepts of Human Nature in Schools of Economic Thought, “Journal of Socio-Economics”, Vol. 30.
Varian H.R. (1997), Mikroekonomia. Kurs średni. Ujęcie nowoczesne [Intermediate Microeconomics: A Modern Approach], PWN, Warszawa.
Wallusch J. (2012), Nowa ekonomia klasyczna [New Classical Economy], [in:] M. Ratajczak (ed.), Współczesne teorie ekonomiczne [Contemporary Economic Theories], Wydawnictwo UE, Poznań.
Wawrzyniak A. (2015), Zmiana paradygmatu homo oeconomicus w naukach o zarządzaniu [The Change of Homo Economicus Paradigm in Management Sciences], “Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe UE w Katowicach”, No. 233.
Zalega T. (2009), Konsumpcja gospodarstw domowych o niepewnych dochodach w ujęciu tradycyjnych i współczesnych teorii konsumpcji [ Consumption in Uncertain-Income Households in Traditional and Modern Consumption Theories], “Studia i Materiały”, No. 1–2, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, Warszawa.
Zalega T. (2012), Rationality and Methods of Research Into Consumer Market Behaviour, “Equilibrium”, Vol. 7, Issue 4.
Zalega T. (2014), Behavioural Economics as a New Trend in Modern Economics, “Zarządzanie Innowacyjne w Gospodarce i Biznesie”, No. 2(19).
Zalega T. (2015a), Mikroekonomia współczesna [Contemporary Microeconomics], Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, Warszawa.
Zalega T. (2015b), Irrationality of Consumer Behaviours and Nonfunctional Demand on the Market, “Zarządzanie Innowacyjne w Gospodarce i Biznesie”, No. 2(21).
Zalega T. (2015c), New consumer trends, [in:] M. Burchard-Dziubińska (ed.), Towards a green economy. From ideas to practice, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Zalega T. (2016), Evolutionary Economics as a Trend in Modern Economics, “Zarządzanie Innowacyjne w Gospodarce i Biznesie”, No. 1(22).
Zaleśkiewicz T. (2008), Neuroekonomia [Neuroeconomics], “Decyzje”, No. 9.
Zaleśkiewicz T. (2012), Psychologia ekonomiczna [Economic Psychology], Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zboroń H. (2012), Zagadnienie wyboru etycznego w ekonomii [Ethical Choice in Economics], “Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria”, No. 2(82).
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2016 Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
