Ewolucja podejścia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka do problemu ochrony środowiska. Zarys problemu
DOI:
https://doi.org/10.25312/CH.822Słowa kluczowe:
ochrona środowiska naturalnego, prawo do czystego środowiska, dynamiczna wykładnia konwencjiAbstrakt
Europejska Konwencja Praw Człowieka nie ustanawia explicite prawa jednostki do czystego środowiska. Nie oznacza to, że jednostki nie zwracają się do trybunału strasburskiego, a zagadnienia te nie są przedmiotem jego uwagi. W artykule podejmuję próbę analizy orzecznictwa trybunału oraz przybliżam ewolucję jego podejścia do tej kwestii. Wskazuję, że problem ten trybunał oceniał pierwotnie z perspektywy poszczególnych praw i wolności jednostki, by w 2024 roku w wyroku przeciwko Szwajcarii w pełni rozwinąć swoje stanowisko w tym przedmiocie.
Pobrania
Bibliografia
Bazylińska-Nagler J., Od dywergencji do konwergencji – prawa do rozwoju i życia w czystym środowisku obecnych i przyszłych pokoleń jako filary zrównoważonego rozwoju, [w:] A. Kozłowski (red.), Rządy prawa jako wartość uniwersalna. Księga jubileuszowa Profesora Krzysztofa Wójtowicza, E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław 2022, s. 265–280.
Chmielarz-Grochal A., Wyrok ETPC (Wielka Izba) z dnia 9 kwietnia 2024 r. w sprawie Verein KlimaSeniorinnen Schweiz i inni przeciwko Szwajcarii (skarga nr 53600/20), „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2024, nr 3, s. 146–152.
Decyzja ETPC z dnia 26 lutego 2008 roku, skarga nr 37664/04, w sprawie L. Fägerskiöld i A. Fägerskiöld przeciwko Szwecji, LEX 527597.
Decyzja ETPC z dnia 4 czerwca 2019 roku, skarga nr 13482/15, w sprawie Tolić i inni przeciwko Chorwacji, LEX 2685817.
Decyzja ETPC z dnia 9 kwietnia 2024 roku, skarga nr 39371/20, w sprawie Duarte Agostinho i inni przeciwko Portugalii i 32 innym państwom, LEX 3701705.
Doktór-Bindas K., Prawo do czystego powietrza, „Przegląd Konstytucyjny” 2020, nr 4, s. 95–127.
Garlicki L., Komentarz do art. 8 Konwencji, [w:] tegoż (red.), Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. T. 1. Komentarz do artykułów 1–18, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 517–518.
Garlicki L., Rozdział I. Prawa i wolności, [w:] tegoż (red.), Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. T. 1. Komentarz do artykułów 1–18, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010.
Garlicki L., Wartości lokalne a orzecznictwo ponadnarodowe – „kulturowy margines oceny” w orzecznictwie strasburskim?, „Europejski Przegląd Sądowy” 2008, z. 4, s. 4–13.
Garlicki L., Wprowadzenie, [w:] tegoż (red.), Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. T. 1. Komentarz do artykułów 1–18, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 58.
Gronowska B., O prawie do środowiska w systemie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka – refleksje na tle najnowszego orzecznictwa strasburskiego, „Przegląd Prawa Ochrony Środowiska” 2014, nr 1, s. 179–199. DOI: https://doi.org/10.12775/PPOS.2014.007
Hauser R., Konflikt środowiskowy przed organami i sądami administracyjnymi w kontekście art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, „Europejski Przegląd Sądowy” 2014, z. 1.
Hejbudzki M., Normatywne podstawy wprowadzenia do polskiego porządku prawnego koncepcji prawa podmiotowego do życia w czystym środowisku, „Studia Prawnoustrojowe” 2019, nr 43, s. 121–139. DOI: https://doi.org/10.31648/sp.4604
Jaworowicz-Rudolf A., Obowiązek władz publicznych prowadzenia polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne rozumiane jako synonim odpowiedniej jakości środowiska, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica” 2019, nr 87, s. 9–24. DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6069.87.01
Kapelańska-Pręgowska J., Koncepcja tzw. marginesu oceny w orzecznictwie ETPC, „Państwo i Prawo” 2007, z. 12, s. 87–99.
Kondak I., Prawo do informacji publicznej w świetle standardów Rady Europy, „Państwo i Prawo” 2007, z. 3, s. 70–84.
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2 (Dz.U. z 1993 r., nr 61, poz. 284).
Krzyżanowska-Mierzewska M., Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności w Polsce – refleksje po trzydziestej rocznicy ratyfikacji, „Europejski Przegląd Sądowy” 2024, z. 5, s. 4–18.
Kuźniar D., Prawo do zdrowego środowiska jako konstytucyjnie gwarantowane prawo podmiotowe, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2021, nr 3(61), s. 201–216. DOI: https://doi.org/10.15804/ppk.2021.03.13
Kwiędacz-Palosz M., Dostęp do wymiaru sprawiedliwości w sprawach środowiskowych w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, „Europejski Przegląd Sądowy” 2020, z. 10.
Łuszczek R., Bezpośrednie stosowanie Konwencji z Aarhus w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2023, z. 6, s. 53–70. DOI: https://doi.org/10.37232/sp.1988.3.2
Machińska M., Europejska Konwencja Praw Człowieka jako instrument ochrony praw jednostki w związku z zanieczyszczeniem środowiska, „Europejski Przegląd Sądowy” 2014, z. 1, s. 60–65.
Nowicki M.A., Europejski Trybunał Praw Człowieka – przegląd orzecznictwa (kwiecień – czerwiec 2024 r.), „Palestra” 2024, nr 8, s. 127–138. DOI: https://doi.org/10.54383/0031-0344.2025.02.9
Nowicki M.A., Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8 Konwencji), [w:] Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Wolters Kluwer, Warszawa 2021, s. 818.
Piaskowska O.M., Stwierdzenie naruszenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i jego skutki w polskim procesie cywilnym, Wolters Kluwer, Warszawa 2021.
Pogodziński C., Pojęcie poszkodowanego w sprawach z zakresu ochrony środowiska w orzecznictwie ETPCz, „Europejski Przegląd Sądowy” 2011, z. 5, s. 28–40.
Przybysz P., Sprawa Powell and Rayner przeciwko Wielkiej Brytanii a prawo człowieka do środowiska w świetle postanowień Europejskiej Konwencji Praw Człowieka z 1950 r., „Toruński Rocznik Praw Człowieka i Pokoju” 1996, t. 4, s. 146–152.
Sakson-Boulet A., Prawo do korzystania z czystego środowiska a zanieczyszczenie powietrza w Polsce, „Przegląd Zachodni” 2020, nr 4, s. 147–166.
Stoczkiewicz M., Prawo ochrony klimatu w kontekście praw człowieka, Wolters Kluwer, Warszawa 2021.
Sześciło D., Glosa do wyroku ETPC z dnia 21 lutego 1990 r., 9310/81, „Samorząd Terytorialny” 2011, nr 3, s. 81–83.
Topolska P., Prawo do czystego środowiska naturalnego – od deklaracji sztokholmskiej po eksplorację kosmiczną, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2019, nr 2(42), s. 325–335.
Wiśniewski A., W sprawie koncepcji marginesu oceny w orzecznictwie strasburskim, „Państwo i Prawo” 2008, z. 12, s. 97–104.
Wyrok ETPC z dnia 25 kwietnia 1978 roku, skarga nr 5856/72, w sprawie Tyrer przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, HUDOC.
Wyrok ETPC z dnia 18 grudnia 1986 roku, skarga nr 9697/82, w sprawie Johnston i inni przeciwko Irlandii, HUDOC.
Wyrok ETPC z dnia 7 lipca 1989 roku, skarga nr 14038/88, w sprawie Soering przeciwko Wielkiej Brytanii, HUDOC.
Wyrok ETPC z dnia 21 lutego 1990 roku, skarga nr 9310/81, w sprawie Powell i Ryner przeciwko Wielkiej Brytanii, LEX 81097.
Wyrok ETPC z dnia 19 lutego 1998 roku, skarga nr 14967/89, w sprawie Guerra i inni przeciwko Włochom, LEX 79540.
Wyrok ETPC z dnia 9 czerwca 1998 roku, skargi nr 21825/93 i 23414/94, w sprawie McGinley i Egan przeciwko Wielkiej Brytanii, LEX 78968.
Wyrok ETPC z dnia 18 czerwca 2002 roku, skarga nr 48939/99, w sprawie Oneryildiz przeciwko Turcji, LEX 75619.
Wyrok ETPC z dnia 11 lipca 2002 roku, skarga nr 28957/95, w sprawie Goodwin przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, HUDOC.
Wyrok ETPC z dnia 22 maja 2003 roku, skarga nr 41666/98, w sprawie Kyrtatos przeciwko Grecji, LEX 79527.
Wyrok ETPC z dnia 8 lipca 2003 roku, skarga nr 36022/97, w sprawie Hatton i inni przeciwko Wielkiej Brytanii, HUDOC.
Wyrok ETPC z dnia 10 listopada 2004 roku, skarga nr 46117/99, w sprawie Taşkin i inni przeciwko Turcji, LEX 142216.
Wyrok ETPC z dnia 9 czerwca 2005 roku, skarga nr 55723/00, w sprawie Fadeyeva przeciwko Rosji, LEX 153346.
Wyrok ETPC z dnia 19 października 2005 roku, skarga nr 32555/96, w sprawie Roche przeciwko Wielkiej Brytanii, LEX 157847.
Wyrok ETPC z dnia 27 listopada 2007 roku, skarga nr 21861/03, w sprawie Hamer przeciwko Belgii, HUDOC.
Wyrok ETPC z dnia 20 marca 2008 roku, skarga nr 15339/02, w sprawie Budayeva i inni przeciwko Rosji, LEX 357717.
Wyrok ETPC z dnia 27 stycznia 2009 roku, skarga nr 67021/01, w sprawie Tătar przeciwko Rumunii, LEX 478590.
Wyrok ETPC z dnia 15 września 2009 roku, skarga nr 57752/16, w sprawie Gauci przeciwko Malcie, HUDOC.
Wyrok ETPC z dnia 10 lutego 2011 roku, skarga nr 30499/03, w sprawie Dubetska i inni przeciwko Ukrainie, LEX 693879.
Wyrok ETPC z dnia 10 stycznia 2012 roku, skarga nr 30765/08, w sprawie Di Sarno i inni przeciwko Włochom, LEX 1929420.
Wyrok ETPC z dnia 3 lipca 2012 roku, skarga nr 61654/08, w sprawie Martínez Martínez i Pino Manzano przeciwko Hiszpanii, LEX 1169398.
Wyrok ETPC z dnia 13 lipca 2017 roku, skarga nr 38342/05, w sprawie Jugheli i inni przeciwko Gruzji, LEX 2317615.
Wyrok ETPC z dnia 24 stycznia 2019 roku, skarga nr 54414/13, w sprawie Cordella i inni przeciwko Włochom, LEX 2610252.
Wyrok ETPC z dnia 14 października 2021 roku, skargi nr 75031/13, 75282/13, 75286/13 i 75292/13, w sprawie Kapa i inni przeciwko Polsce, LEX 3241390.
Wyrok ETPC z dnia 9 kwietnia 2024 roku, skarga nr 53600/20, w sprawie Verein KlimaSeniorinnen Schweiz i inni przeciwko Szwajcarii, LEX 3701706.
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
