Globalny aspekt społeczno-kulturowy w przestrzeni stosunków międzynarodowych

Abstrakt

Niniejszy artykuł ma na celu rozwinięcie dyskusji na temat praktycznej stymulacji globalnego społeczeństwa obywatelskiego. Zawiera również historyczną analizę podstaw jego funkcjonowania w przestrzeni międzynarodowej. Zmiany globalizacyjne wymuszają konieczność oceny i realizacji większości procesów międzynarodowych nie tylko z pozycji polityki państw narodowych. Wiele z nich to procesy dezintegrujące przestrzeń międzynarodową, które niegdyś wpływały na jej częściową integrację oraz kreację wspólnot narodowych. Walka z ociepleniem klimatu, terroryzmem, przestępczością międzynarodową, fundamentalizm religijny czy wreszcie problem masowej emigracji ekonomicznej, to zagadnienia dla ponadnarodowych i ponadpaństwowych instytucji, niezależnych politycznie i ekonomicznie od wpływów międzynarodowych koncernów, a także interesów politycznych państw kreujących się do miana mocarstw. Państwo narodowe, przy obecnych uwarunkowaniach globalnych nie powinno już być jedynym i bezkrytycznym podmiotem politycznym w obszarze stosunków międzynarodowych. Wprawdzie na globalnej scenie gospodarczej i finansowej konkuruje z ponadnarodowymi monopolami i instytucjami finansowymi ale merytorycznego i krytycznego adwersarza swoich poczynań w obszarze polityki zagranicznej nadal nie posiada. Strefą krytyczną, a także realnym konkurentem organizacji państwowych wobec ich polityki zagranicznej stać się może upodmiotowienie działań globalnego społeczeństwa obywatelskiego w obszarze stosunków międzynarodowych. Każde działania w nowoczesnej przestrzeni globalnej, tak w sferze ekonomicznej jaki w zakresie reakcji politycznych musi podlegać krytyce i konkurencji na zasadach demokratycznej opozycji i wolnego rynku. Niestety widoczny nadal bezkrytycyzm i absolutyzm państw narodowych w strefie działalności międzynarodowej nie stwarza warunków (lub je znacznie opóźnia) dla realnego stworzenia zintegrowanego świata jako całości polityczno-społecznej. Między innymi z tego powodu oraz zróżnicowania ekonomicznego świata, zauważalne stają się tendencje do dezintegracji społeczeństw na indywidualne grupy o charakterze ekonomicznym, ideowym lub kulturowym. Nie sprzyja to światowej integracji i tworzeniu społeczeństwa globalnego pomimo powstania pewnych realnych warunków do upowszechnienia go jako samodzielnej instytucji politycznej na arenie międzynarodowej. Obecna przewaga w widzeniu światowej integracji z pozycji bardziej narodowej, aniżeli kosmopolitycznej nie kreuje wyrazistych przesłanek do traktowania zagadnień o charakterze ponadnarodowym i ponadpaństwowych w obszarach interesów i zagrożeń globalnych. Szansą dla zauważalnej przewagi opcji globalnej integracji z poziomu indywidualnych interesów mocarstw jest właśnie realne wykreowanie i nasilenie działań instytucji o kosmopolitycznym charakterze jakim jest globalne społeczeństw obywatelskie. Tworząc międzynarodową opinię publiczną staje się ono systematycznie realną opozycją i krytykiem działań politycznych państw w obszarze stosunków międzynarodowych. Skuteczne działania konkurencyjne i krytyczne światowej opinii publicznej mogły by zmobilizować większość państw do zmiany swych priorytetów politycznych z narodowych na ponadnarodowe, zmierzając ku kosmopolitycznemu światowemu zarządzaniu (global governance).