Inność/Obcość – piętno czy przywilej? Między antropologią a aksjologią dialogu w ponowoczesnej kulturze nadmiaru i hybrydyzacji
DOI:
https://doi.org/10.25312/2391-5145.12/2017_89-105Słowa kluczowe:
Inny, Inność, aksjologia dialogu, hybrydyzacja, heterologia, globalizacja, tożsamość kulturowa, dyskurs transkulturowy, nowy diasporyzm, multikulturalizm, postkolonializm, Ryszard KapuścinskiAbstrakt
Tekst podejmuje kwestie epistemologii Inności/Obcości jako składnika ponowoczesnego dyskursu humanistycznego. Perspektywa antropologiczno-aksjologiczna odsłania problem dialogu z Innym w wymiarze socjologiczno-etnicznym, transkulturowym, postkolonialnym i globalistycznym. Etyczny nurt interpretacji Innego zostaje omówiony w oparciu o pisarstwo Ryszarda Kapuścińskiego, dla którego Inny staje się „głównym aktorem globalnej sceny wielokulturowego świata”. Takiemu ujęciu odpowiada projekt heterologii oraz poznawczej triady: Inny-Dialog-Doświadczenie (spotkanie). Dopełnieniem rozważań są zagadnienia dyskursów tożsamościowych interpretowanych i klasyfikowanych w kontekście procesów globalizacji i „demontażu geografii” (A. Appadurai) oraz w odniesieniu do pojęć: „deterytorializacji kultur”, „nowego diasporyzmu”, „peryferyzacji centrum”, „neotrybalizmu” i dyslokacji przestrzennej bazy kulturowej. Inność jako etyczny problem ponowoczesności eksplikują i dookreślają zjawiska związane z powstawaniem płynnych quasi-struktur tożsamościowych, pokazujących hybrydyczność globalnej ekonomii kulturowej.
Pobrania
Bibliografia
Anderson B., Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, Znak, Kraków 1997.
Appadurai A., Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2005.
Barker Ch., Badania kulturowe. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005.
Baudrillard J., Pakt jasności. O inteligencji Zła, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2005.
Bauman Z., Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika, PIW, Warszawa 2000.
Bauman Z., O tarapatach tożsamości w ciasnym świecie, [w:] W. Kalaga (red.), Dylematy wielokulturowości, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2004.
Bauman Z., Płynna nowoczesność, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2007.
Bauman Z., Prawodawcy i tłumacze, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1998.
Benedyktowicz Z., Portrety Obcego. Od stereotypu do symbolu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000.
Bourdieu P., Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, Scholar, Warszawa 2005.
Burszta W.J., Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1998.
Burszta W.J., Różnorodność i tożsamość. Antropologia jako kulturowa refleksyjność, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2004.
Burzyńska A., Markowski M.P., Teorie literatury XX wieku. Podręcznik, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2006.
Chomiuk A., „Prowincja” jako „świat”. O prymacie „wiedzy lokalnej” w twórczości Ryszarda Kapuścińskiego, [w:] M. Ryszkiewicz (red.), Prowincja. Świat – Europa – Polska, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2007.
Clifford J., Samokreacja etnograficzna: Conrad i Malinowski, [w:] R. Nycz (red.), Postmodernizm. Antologia przekładów, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Kraków 1997.
Czermińska M., „Punkt widzenia” jako kategoria antropologiczna i narracyjna w prozie niefikcjonalnej, „Teksty Drugie” 2003, nr 2/3.
Domańska E., Mikrohistorie. Spotkania w międzyświatach, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1999.
Fukuyama F., Koniec historii, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2009.
Geertz C., O gatunkach zmąconych (Nowe konfiguracje myśli społecznej), [w:] R. Nycz (wybór i oprac.), Postmodernizm. Antologia przekładów, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Kraków 1997.
Geertz C., Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005.
Gosk H., Historia „marginesowa, nieważna i niepoważna” w polskiej prozie XXI wieku, [w:] H. Gosk, A. Zieniewicz (red.), Teraźniejszość i pamięć przeszłości. Rozumienie historii w literaturze polskiej XX i XXI wieku, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2006.
Gosk H., O czym opowiada Inny/Obcy?, „Polonistyka” 2006, nr 6.
Grochowski G., Tekstowe hybrydy. Literackość i jej pogranicza, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2014.
Iwasiów I., Literatura jako wiedza o Innych – rekonesans, [w:] W. Bolecki, E. Dąbrowska (red.), Literatura i wiedza, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2006.
Jacyno M., Iluzje codzienności. O teorii socjologicznej Pierre’a Bourdieu, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1997.
Jędraszewski M., W poszukiwaniu nowego humanizmu. J.-P. Sartre – E. Lévinas, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 1993.
Jędraszewski M., Wobec Innego. Relacje międzypodmiotowe w filozofii Emanuela Lévinasa, Wydawnictwo Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1990.
Kalaga W., Obowiązek Innego. Trzeci, [w:] W. Kalaga (red.), Dylematy wielokulturowości, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2004.
Kapuściński R., Autoportret reportera, „Znak”, Kraków 2003.
Kapuściński R., Heban, „Czytelnik”, Warszawa 1998.
Kapuściński R., Lapidaria, „Czytelnik”, Warszawa 2007.
Kapuściński, Lapidarium IV, „Czytelnik”, Warszawa 2002.
Kapuściński R., Ten Inny, „Znak”, Kraków 2006.
Koc K., Europejska myśl w obcym świecie, „Polonistyka” 2003, nr 4.
Koc K., Poszukiwanie prawdy o Europejczyku, „Polonistyka” 2005, nr 5.
Kołakowski L., Cywilizacja na ławie oskarżonych, Res Publica, Warszawa 1990.
Czasopismo
Legeżyńska A., Topika obcości, „Polonistyka” 2006, nr 6.
Lévinas E., Etyka i nieskończony, Wydawnictwo Naukowe PAT w Krakowie, bez daty (data wyd. oryginału: 1982).
Marcel G., Tajemnica bytu, „Znak”, Kraków 1995.
Misztal K., Podmiot wobec odmienności. Bronisław Malinowski, Ryszard Kapuściński: między retoryką a praktyką (?), [w:] H. Gosk, A. Zieniewicz (red. nauk.), K. Krowiranda, Ż. Nalewajk (współpr.), Podmiot i tekst w literaturze XX wieku. Warsztaty interpretacyjne, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2006.
Muszyński W. (red.), „Cudne manowce”? Kultura czasu wolnego we współczesnym społeczeństwie, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008.
Nowacka B., Człowiek pogranicza, „Znak” 2003, nr 11.
Nycz R., Literatura jako trop rzeczywistości. Poetyka epifanii w nowoczesnej literaturze polskiej, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2001.
Od historii do antropologii spotkania. Z Ryszardem Kapuścińskim rozmawia Gabriela Łęcka, „Opcje” 1999, nr 2.
Pucek Z., Arjun Appadurai i antropologia bez granic, [w:] A. Appadurai, Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2005.
Rewers E., Transkulturowość czy glokalność? Dwa dyskursy o kondycji post-nowoczesnej, [w:] W. Kalaga (red.), Dylematy wielokulturowości, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2004.
Said E.W., Świat, tekst, krytyk, [w:] A. Preis-Smith (red.), Kultura, tekst, ideologia. Dyskursy współczesnej amerykanistyki, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2004.
Tischner J., Filozofia dramatu, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 1998.
Utracka D., Po-boki literacko-kulturowe jako estetyczny kod ponowoczesności, [w:] M. Ryszkiewicz (red.), Prowincja. Świat – Europa – Polska, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2007.
Utracka D., Rozważania nad „etyką Innego” w świetle reporterskich refleksji Ryszarda Kapuścińskiego, [w:] L. Rożek (red.), Kategorie etyczne w czasach upadku duchowości, Akademia im. Jana Długosza, Częstochowa 2011.
Wilkoszewska K., Paula Virilio filozofia prędkości i estetyka znikania, „Kultura Współczesna” 1993, nr 1.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
