ZARZĄDZANIE INNOWACYJNE W GOSPODARCE I BIZNESIE NR 1(38)/2024
https://doi.org/10.25312/2391-5129.38/2024_07jma
Artykuł analizuje rosnące wyzwania związane z praniem pie- niędzy, wyłudzaniem kredytów i łapówkarstwem jako formami przestępczości gospodarczej dla polskiego sektora bankowe- go. Dowiadujemy się, że rozwój technologii sprzyja przestęp- com, umożliwiając im korzystanie z zaawansowanych narzę- dzi. Wskazuje się na potrzebę efektywnej współpracy między sektorem bankowym, organami ścigania, sugerując inwestycje w zaawansowane systemy monitorowania transakcji, szkolenia z zakresu cyberbezpieczeństwa i ciągłe aktualizacje procedur bezpieczeństwa.
Szybki proces transformacji ustrojowej i gospodarczej zapoczątkowany w Polsce w latach dziewięćdziesiątych XX wieku oparty był przede wszystkim na fundamen- talnych zasadach gospodarki rynkowej – wolności, równości i konkurencji, a także na liberalizacji ram prawnych oraz na rozwoju usług finansowych, które umożliwi- ły powstanie wolnego rynku w Polsce. Dynamiczny rozwój gospodarczy stworzył niestety korzystne warunki dla wyłaniania się przestępczości, w tym szczególnie niebezpiecznej przestępczości zorganizowanej. Ta forma przestępczości stała się źródłem kolosalnych zysków, a jednocześnie motywowała do podejmowania działań
* Julia Maksymiuk – studentka trzeciego roku studiów licencjackich na kierunku kryminolo- gia oraz trzeciego roku na kierunku prawo w Wyższej Szkole Biznesu i Nauk o Zdrowiu w Łodzi. Członkini koła naukowego studentów kryminologii Wyższej Szkoły Biznesu i Nauk o Zdrowiu w Łodzi. Główny obszar zainteresowań: kryminologia, przestępstwa gospodarcze.
100 Julia Maksymiuk
mających na celu skrywanie tych zysków poprzez unikanie opodatkowania, ukry- wanie pochodzenia środków i wprowadzanie ich do legalnego obiegu. Postępująca integracja gospodarcza Polski z rynkiem europejskim i światowym skutkuje zwięk- szeniem ilości przekazywanych kapitałów oraz tempa transakcji przy równoczesnym osłabieniu kontroli ze strony państwa. Ten stan rzeczy ułatwia ukierunkowanie do- chodów z działalności przestępczej w obszarze finansowym. Polska, w porównaniu do innych krajów byłego bloku wschodniego, staje się jednym z najbardziej atrak- cyjnych miejsc do legalizacji nielegalnie pozyskanych środków. To zjawisko, już nie tylko hipotetyczne zagrożenie, lecz priorytetowy problem, wymaga natychmiasto- wych działań mających na celu przeciwdziałanie tej sytuacji (Deluga, 2002: 1).
We współczesnej rzeczywistości gospodarczej, gdzie rynek finansowy jest silnie spleciony z technologią, wszelkie naruszenia powiązane z sektorem bankowym stały się wyzwaniem, z którym coraz ciężej jest nam sobie poradzić. Przeszłość pokazała, że przestępczość gospodarcza szybko rozwija się i adaptuje do nowych warunków. Co na to wpłynęło? W dzisiejszym środowisku przestępczość gospodarcza jawi się jako złożone i pilne wyzwanie, z którym musi zmierzyć się polski sektor bankowy. W obliczu dynamicznych zmian w technologii, globalizacji rynków finansowych oraz coraz bardziej wyrafinowanych form przestępczości instytucje finansowe stają przed trudnym zadaniem adaptacji i skutecznego przeciwdziałania przestępczości, zwłaszcza przestępczości zorganizowanej.
Dlatego też celem artykułu jest ukazanie najbardziej niebezpiecznych dla syste- mu bankowego przestępstw gospodarczych, ale także prawnych i organizacyjnych instrumentów zapobiegających powstawaniu tego typu przestępstw i umożliwiają- cych skuteczną z nimi walkę, w szczególności procedur postępowania, systemów monitorowania oraz współdziałania sektora bankowego z organami ścigania. Analiza skutków ekonomicznych dla polskiego sektora bankowego (straty finansowe, spadek zaufania klientów oraz potencjalne obniżenie wartości aktywów) oraz efektywno- ści działań zapobiegawczych ma dostarczyć kompleksowe spojrzenie zarówno na obecne, jak i przyszłe wyzwania, z jakimi musi lub będzie się musiał mierzyć sektor bankowy w kontekście przestępczości gospodarczej.
Działalność banków jest narażona na dotykające nas przestępstwa gospodarcze, które w istocie możemy określić jako przeciwbankowe. We współczesnym świecie korzystanie z kont bankowych stało się nieodłącznym elementem, dzięki któremu dokonujemy wszelkich transakcji. Z uwagi na powszechny charakter tej działal- ności wymaga ona zapewnienia bezpieczeństwa w najwyższym stopniu i ochrony obrotu finansowego przed wszelkimi naruszeniami. Jak doskonale wiemy, obecnie stosowane zabezpieczenia nie pomagają unikać działań o charakterze przestępstw gospodarczych. Jakie są tego skutki? Oszustwa wymierzane w sektor bankowy kwe-
Przestępczość gospodarcza jako wyzwanie dla polskiego sektora bankowego
101
stionują zaufanie do instytucji banku. Z pewnością powszechność obrotu finanso- wego z udziałem banków wpływa na rosnącą liczbę niewłaściwych działań. Warto zauważyć, że przestępczość bankowa przyjmuje różne formy i wykazuje znaczną dynamikę, dostosowując się jednocześnie do postępu technologicznego. Prowadzi to niestety do szybkiej modyfikacji sposobu działania w obszarze przestępstw związa- nych z sektorem bankowym.
Skupmy się jednak na samym początku rozwijającej się w Polsce przestępczości bankowej, który miał miejsce w okresie liberalizacji gospodarki po 1989 roku. Na- stąpiła wówczas zmiana stosunków społeczno-gospodarczych, a jednocześnie wzro- sła aktywność banków. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku funkcjonowanie banków szczególnie podlegało działaniom przestępczym, głównie związanym z wy- łudzeniami kredytów. Większość najpoważniejszych nadużyć w systemie bankowym miała miejsce w okresie od 1990 do 1993 roku. Zgodnie z literaturą przedmiotu głów- ne przyczyny tego zjawiska to powszechnie występujące błędy w obowiązujących wówczas procedurach bankowych, wadliwie skonstruowane regulaminy bankowe, nieprzestrzeganie norm bankowych, brak wykwalifikowanej kadry bankowej oraz łatwość uzyskiwania zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej bez posia- dania własnego kapitału. Gwałtowny rozwój sektora bankowego, notowany na prze- łomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, nie szedł w parze z dostosowaniem zarówno banków, jak i pracowników bankowych do funkcjonowania w warunkach gospodarki wolnorynkowej. Wzrost znaczenia kredytów bankowych w sferze spo- łecznej, wynikający z przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, stanowił kolejny bodziec dla nieprawidłowych zachowań związanych z działalnością bankową (Klej- nowska, 2019: 81–82). Tak naprawdę katalog owych przestępstw jest stosunkowo długi, ale w niniejszym artykule omówione zostaną trzy zasadnicze, najbardziej nie- bezpieczne dla systemu bankowego. Mowa tu o przestępstwie „prania pieniędzy”, wyłudzaniu kredytu oraz przestępstwach czekowych i wekslowych.
Pranie pieniędzy jest to proceder polegający na ukrywaniu istnienia nielegalnych dochodów poprzez nadanie im pozorów legalności. Przepisy sankcjonujące pranie pieniędzy mają na celu ochronę obrotu gospodarczego przed jego wykorzystywa- niem oraz jednoczesne wzmocnienie ochrony dóbr, takich jak bezpieczeństwo po- wszechne, życie, zdrowie, wolność, budżety państw lub organizacji wspólnotowych. Przedmiotem wykonawczym przestępstwa zdefiniowanego w art. 299 par. 1 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. 2024, poz. 17, zwana dalej: Kodeksem karnym) są środki płatnicze, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe oraz mienie pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego. Istotne jest, że niezależnie od tego, czy przedmioty te lub war- tości majątkowe pochodzą bezpośrednio, czy pośrednio z czynu zabronionego, to
102 Anna Grzywaczyńska
znaczy, czy zostały uzyskane w wyniku obrotu korzyściami bezpośrednimi, stanowią one przedmiot wykonawczy tego przestępstwa. Zabronione działanie może obejmo- wać przyjmowanie, przekazywanie lub wywożenie za granicę, udzielanie pomocy w przenoszeniu własności lub posiadania, a także podejmowanie innych działań, które mogą uniemożliwić lub istotnie utrudnić ustalenie przestępnego pochodzenia bądź miejsca umieszczenia przedmiotów. Istotne jest, że faktyczne ukrycie przestęp- nego pochodzenia przedmiotów albo utrudnienie ich zabezpieczenia lub zajęcia nie jest decydujące. Wystarczy, jeżeli zamiarem sprawcy było spowodowanie takiego skutku. Z tego powodu opisywane postępowanie jest uznawane za przestępstwo for- malne (Chorbot, 2009: 9).
Wpływ prania pieniędzy na ekonomię państwa nie został wyraźnie stwierdzony, co wynika z braku rzetelnych danych odnoszących się do tego zjawiska. Trudność w ocenie rozmiarów prania pieniędzy wynika głównie z powtarzających się trans- ferów środków, które są legalizowane przez sprawców. Co ciekawe, szacuje się, że wartość wypranych pieniędzy na świecie może wynosić nawet do pięciu procent światowego PKB. To dowodzi, że ściganie takich przestępstw jest trudne zarówno pod względem taktycznym, jak i prawnym. Nie ułatwia tego możliwość zakładania przez internet dalszych rachunków bankowych na personalia tej samej osoby przy użyciu przelewu autoryzacyjnego dokonywanego z pierwotnego rachunku. Wobec tego posiadanie jednego konta bankowego z dostępem do bankowości elektronicz- nej daje możliwość otwarcia kilku lub nawet kilkunastu kolejnych kont bankowych w różnych bankach dla tej samej osoby. Ważne jest to, że te dodatkowe konta mogą być używane do przyjmowania środków pochodzących z nielegalnych działań już po kilku minutach. Obecnie mamy również możliwość zakładania rachunków ban- kowych za pośrednictwem wideoweryfikacji oraz tak zwanym sposobem na selfie, który polega na przesłaniu skanu bądź nagrania dowodu osobistego osoby, dla której ma być prowadzony rachunek, zdjęcia twarzy oraz kilku ruchów głowy. Aktualnie obowiązujące przepisy nie nakazują, aby umowy rachunku bankowego były podpi- sywane w formie papierowej, nawet gdy są zawierane w oddziałach banków. Coraz częściej spotykamy się z praktykowaniem podpisywania umów w formie elektro- nicznej – palcem lub rysikiem na tablecie. To uniemożliwia przeprowadzenie w przy- szłości wiarygodnych badań dotyczących autorstwa danego podpisu.
Analizując temat prania pieniędzy, należy nadmienić, że nie jest możliwe pocią- gnięcie do odpowiedzialności karnej za przygotowanie do owego przestępstwa oso- by, która jest założycielem rachunku bankowego i sprzedała go, jednakże nie przyję- ła na niego jeszcze żadnych środków, oraz werbownika, który dysponuje rachunkami bankowymi pozyskanymi od tak zwanych słupów i planuje dopiero przeprowadzić ich sprzedaż w sieci TOR (anonimowa sieć) (Karnat, 2023: 22–23).
Istnieją jednak pewne instrumenty o charakterze prewencyjnym mające na celu zaprzestanie prania pieniędzy. Mowa tu o rozwiązaniach określonych w Ustawie z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu ter-
roryzmu (t.j. Dz.U. 2022, poz. 593, zwana dalej: ustawą o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy). Podstawową funkcją powyższej ustawy jest tworzenie środowiska, które skutecznie zapobiega praniu pieniędzy, poprzez zabezpieczenie rynku finansowego przed aktywami pochodzącymi z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł. Ponadto określa ona podmioty zobowiązane, które mogą służyć do legalizacji wartości ma- jątkowych pochodzących z przestępstw lub nieujawnionych źródeł, wyznacza ich obowiązki, równocześnie zobowiązując do podejmowania działań mających na celu skuteczne przeciwdziałanie praniu pieniędzy. W przypadku podejrzenia, że war- tości majątkowe mogą być związane z praniem pieniędzy, instytucje wskazane są zobowiązane do przekazywania informacji o transferach generalnemu inspektorowi informacji finansowej, który jest odpowiedzialny za ich analizę. Ustawa o przeciw- działaniu praniu pieniędzy nakłada na podmioty uczestniczące w obrocie gospodar- czym obowiązek uszczelnienia rynku przed kapitałem pochodzącym z nielegalnych źródeł. Ta ustawa wpisuje się w ramy przepisów dotyczących odzyskiwania mienia. Składniki majątku pochodzące z prania pieniędzy podlegają zabezpieczeniu ma- jątkowemu mającemu na celu naprawienie szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu przestępstwem bazowym lub przepadkowi. Pranie pieniędzy ma na celu ukrycie ich pochodzenia, uniemożliwiając w ten sposób zabezpieczenie majątkowe w przypadku odkrycia przestępczego procederu. Nadzór nad rynkiem finansowym ma zagwaran- tować zajęcie tych składników majątku, wobec których podjęte zostały próby legali- zacji (Domagalski, 2021: 95–96).
Artykuł 297 Kodeksu karnego kryminalizuje działania oszustwa gospodarczego, któ- rych celem jest uzyskanie korzyści związanych z kredytem, pożyczką, gwarancją, do- tacją, subwencją, zamówieniem publicznym, elektronicznym instrumentem płatniczym lub innymi podobnymi świadczeniami pieniężnymi w celu osiągnięcia określonego celu gospodarczego. Przedmiotem ochrony, na który zwraca uwagę art. 297 Kodeksu karnego, jest zapewnienie prawidłowości i rzetelności w transakcjach gospodarczych, zwłaszcza poprzez właściwe funkcjonowanie wspomnianych instrumentów gospodar- czych. Celem tego przepisu jest zabezpieczenie środków finansowych przed utratą lub ich wykorzystaniem niezgodnym z określonym przeznaczeniem (Góral, 1998: 407).
Sprawca działa w następujący sposób:
przedstawia fałszywe lub nieprawdziwe dokumenty w celu uzyskania kredy- tu, pożyczki bankowej, gwarancji kredytowej, dotacji, subwencji, zamówienia publicznego, świadczeń z elektronicznych instrumentów płatniczych i innych, podobnych świadczeń pieniężnych,
przedstawia nieprawdziwe pisemne oświadczenie dotyczące istotnych oko- liczności mających znaczenie dla uzyskania wymienionych świadczeń lub zamówienia publicznego.
Oszustwo, zgodnie z art. 297 par. 1 Kodeksu karnego, jest przestępstwem po- wszechnym, ponieważ każda osoba może być jego sprawcą. Jest to przestępstwo umyślne o charakterze kierunkowym, gdyż sprawca działa w ściśle określonym celu (Stępień, Stępień, 2001: 34). Sprawca przestępstwa zgodnie z art. 297 par. 2 Ko- deksu karnego działa poprzez zaniechanie powiadomienia właściwego organu lub instytucji o istnieniu okoliczności, które mogą wpłynąć na wstrzymanie lub ogra- niczenie wysokości świadczeń określonych w tym przepisie lub na zawiadomienie publiczne. Charakter tego przestępstwa jest indywidualny, gdyż sprawcą może być osoba, której obowiązek polega na zgłoszeniu właściwemu organowi lub instytucji istnienia okoliczności, które mogą wpłynąć na wstrzymanie lub ograniczenie wyso- kości udzielonego świadczenia bądź zamówienia publicznego. Obowiązek ten ciąży na pracowniku banku lub innej instytucji, zwykle wynika z przepisów prawa służ- bowego i regulaminów. Obowiązek taki może wynikać również z natury pełnionej funkcji. Subiektem przestępstwa z art. 297 par. 2 Kodeksu karnego może być rów- nież osoba zainteresowana uzyskaniem kredytu, pożyczki bankowej, gwarancji kre- dytowej, dotacji, subwencji lub zamówienia publicznego, na której ciąży obowiązek złożenia wniosku. Przestępstwo to może być popełnione umyślnie zarówno z zamia- rem bezpośrednim, jak i z zamiarem ewentualnym. Co ważne, przestępstwa zgodnie z art. 297 par. 1 i 2 Kodeksu karnego mają charakter formalny, co oznacza, że ich zaistnienie nie zależy od osiągnięcia konkretnego rezultatu, takiego jak uzyskanie kredytu, pożyczki bankowej, gwarancji, subwencji, dotacji, zamówienia publicznego lub innych świadczeń z instrumentów finansowych. Czyn z art. 297 par. 1 Kodek- su karnego jest uznawany za popełniony w momencie przedstawienia fałszywego dokumentu lub nieprawdziwego oświadczenia, bez względu na intencje sprawcy, czy to z zamiarem uzyskania środków finansowych, czy z zamiarem rzetelnej spła- ty (Buczkowski, 2012: 10–11). Natomiast przestępstwo z art. 297 par. 2 Kodeksu karnego występuje w sytuacji, gdy sprawca zaniedbuje obowiązek powiadomienia właściwego organu lub instytucji o istnieniu okoliczności, które mogą wpłynąć na wstrzymanie bądź ograniczenie wysokości udzielonego świadczenia lub zamówienia publicznego. Postanowienia art. 297 par. 3 Kodeksu karnego wprowadzają klauzu- lę niekaralności w przypadku, gdy sprawca dobrowolnie, przed wszczęciem postę- powania karnego, zapobiegł wykorzystaniu wsparcia finansowego lub instrumentu płatniczego, o których mowa w par. 1 tego przepisu. Ponadto klauzula ta obejmu- je sytuacje, w których sprawca zrezygnował z dotacji lub zamówienia publicznego bądź też zaspokoił roszczenie pokrzywdzonego. W kontekście wyłudzania kredytu największy wzrost tego typu przestępczości miał miejsce w latach 2009–2010, zare- jestrowano wówczas ponad 11 000 przypadków. W roku 2008 odnotowano 10 792 przestępstwa tego rodzaju. Następnie od 2014 roku przestępczość ta utrzymuje się na poziomie około 8000 przypadków aż do znacznego spadku do 2746 przypadków w 2020 roku (Jaroch, 2022: 11).
Przepis art. 296a Kodeksu karnego obejmuje trzy rodzaje przestępstw: w par. 1 jest to sprzedajność, w par. 2 przekupstwo, natomiast w par. 3 mamy do czynienia z uprzy- wilejowanym przekupstwem. Dodatkowo istnieje także przestępstwo kwalifikowane określone w par. 4, które dotyczy wyłącznie sprawcy sprzedajności w postaci ła- pownictwa biernego. Natomiast par. 5 art. 296a przewiduje bezkarność dla sprawcy przestępstwa przekupstwa lub uprzywilejowanego przekupstwa w związku z par. 2, pod warunkiem że sprawca zgłosił fakty przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo ich obietnicy, informując o tym organ ścigania przed jego własnym wykryciem. W skrócie ustawodawca przewiduje brak kary dla sprawcy aktywnego przekupstwa gospodarczego, jeśli zgłosi on te informacje właściwemu organowi przed jego odkry- ciem przez ten organ.
Postanowienia art. 296a Kodeksu karnego mają na celu ochronę interesu publicz- nego, przedsiębiorców, a zwłaszcza konsumentów. Główną funkcją tego przepisu jest sankcjonowanie pewnych zachowań w obszarze działalności gospodarczej, któ- re mogą prowadzić do szkody majątkowej dla jednostek prowadzących działalność gospodarczą. Obejmuje to także działania stanowiące nieuczciwą konkurencję lub niedopuszczalne praktyki preferencyjne na korzyść nabywcy lub odbiorcy towarów, usług bądź świadczeń. W rezultacie przepis nie tylko broni funkcjonowania jednostek gospodarczych, ale także chroni indywidualne interesy nabywców, odbiorców towa- rów, usług lub świadczeń. Podmioty, których działalność ma charakter publiczny, podlegają też ochronie dotyczącej rzetelnego i uczciwego funkcjonowania. Zasada ta obejmuje również zaufanie obywateli, zarówno profesjonalnych, jak i nieprofesjo- nalnych uczestników obrotu gospodarczego, do uczciwości działań reprezentantów tych podmiotów (Sitek, 2013: 64–65).
Pochylając się nad tematyką owych przestępstw, należy się zastanowić, co sprzy- ja ich powstawaniu. Do jednej z przyczyn możemy zaliczyć zacieranie się różnic pomiędzy sferą prywatną a publiczną bądź ich całkowity brak. W znaczący sposób wspomaga to rozwój łapownictwa, a samo zjawisko obejmuje nie tylko obszar go- spodarki, ale także polityki. Co więcej, wpływ mają również wszelkie społeczno-kul- turowe przemiany, oddziałujące na destabilizację polityczną i społeczną, nawet jeśli ta destabilizacja jest przejściowa. Im bardziej jednak się ona przedłuża, tym bardziej się umacnia. Na rozwój omawianego przestępstwa oddziałuje także nadmiernie roz- budowany aparat administracyjny, szczególnie w okresie transformacji ustrojowej, gdy gospodarka planowana przechodzi na system wolnorynkowy. W tym czasie bra- kuje wiarygodnego ustawodawstwa, pojawiają się luki prawne, a dynamiczne zmia- ny prawne sprawiają, że prawo staje się nieprecyzyjne. W rezultacie szacunek społe- czeństwa do prawa maleje, co skutkuje tym, że praktyki korupcyjne stają się jedynym skutecznym środkiem do realizacji istotnych spraw obywatelskich. Warto jednak nadmienić, że przyczyn takich naruszeń jest wiele. Jako kolejną z nich możemy przytoczyć obszar ekonomii. Naruszenie zasad przedsiębiorczości i brak uczciwej
konkurencji w gospodarce mogą sprzyjać występowaniu korupcji. Uczestnicy życia gospodarczego często nie są w stanie dostatecznie reagować na zmiany w przestrze- ni ekonomicznej, a czasem nawet nie potrafią się w niej odnaleźć. Szybkie tempo rozwoju przedsiębiorczości może skutkować tym, że niektóre podmioty gospodarcze ponoszą straty, tracą konkurencyjność, a jedynym sposobem na wyjście z kryzysu, jaki widzą, staje się zaangażowanie w działania przestępcze (Dzietczyk, 2016: 5).
Istnieją pewne możliwości, aby zmniejszyć rozpowszechnianie się powyższej przestępczości. Trzeba natomiast pamiętać, że jest to trudne zadanie. Przede wszyst- kim fundamentem powinien być spójny system prawny, rzetelne instytucje publicz- ne, jak i „świadomość antykorupcyjna” obywateli. W ramach środków zapobiegaw- czych łapownictwu można rozróżnić działania represyjne i prewencyjne. W zakresie działań represyjnych, mających na celu zwalczanie przejawów korupcji, dostępne są odpowiednie narzędzia do identyfikacji i karania osób zaangażowanych w praktyki korupcyjne. Niemniej jednak równie ważne, a być może nawet istotniejsze niż ściga- nie, jest podejście prewencyjne. W tym kontekście istotną rolę odgrywają parlament oraz samorządy, które, uchwalając akty prawne, powinny zadbać o to, aby te regula- cje zapobiegały występowaniu takich przestępstw (Jakubowski, 2016: 3–39).
Obecnie przestępczość gospodarcza ciągle się rozwija, a jej formy i metody działania stają się coraz bardziej udoskonalone, co wpływa na trudność w ich identyfikacji. W kontekście opisywanych wyłudzeń kredytu należy zwrócić szczególną uwagę na narastającą liczbę incydentów, w których przestępcy wykorzystują zaawansowane metody oszustw, w tym fałszywe dokumenty i fałszywe tożsamości. Skuteczne prze- ciwdziałanie temu rodzajowi przestępstw wymaga od banków ciągłego doskonalenia procedur identyfikacyjnych oraz inwestycji w zaawansowane systemy monitorujące, zdolne skutecznie wykrywać nieprawidłowości.
Łapówkarstwo stanowi drugie zidentyfikowane wyzwanie. W tym przypad- ku istotne jest dostrzeżenie jego wyrafinowanych form, zarówno wewnętrznej, jak i zewnętrznej próby korupcji, mających na celu uzyskanie nielegalnych korzyści finansowych. Kluczowym krokiem do przeciwdziałania owym naruszeniom było- by zacieśnienie procedur kontrolnych w bankach oraz edukacja pracowników w za- kresie etyki zawodowej. Efektywna walka z korupcją wymaga również współpracy międzysektorowej oraz zaangażowania banków we współpracę z organami ścigania. Ostatnim rozpatrywanym w artykule przestępstwem jest pranie pieniędzy. Istot-
ny jest globalny charakter tego zjawiska, co wymaga od banków zwiększonej troski o monitorowanie transakcji oraz identyfikację potencjalnych przypadków prania pie- niędzy. Podstawą jest potrzeba inwestycji w nowoczesne technologie i ścisłej współ- pracy z instytucjami regulacyjnymi w celu skutecznej identyfikacji i zatrzymywania przepływu nielegalnych środków.
Wnioski płynące z analizy przestępstw gospodarczych w polskim sektorze ban- kowym obejmują konieczność ciągłego doskonalenia procedur zabezpieczających, inwestycji w nowoczesne technologie, intensyfikacji współpracy międzynarodowej, edukacji pracowników oraz ścisłej współpracy z organami ścigania. Skuteczne prze- ciwdziałanie przestępczości gospodarczej wymaga holistycznego podejścia, a banki odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu stabilności sektora finansowego w Polsce.
Buczkowski K. (2012), Oszustwo kredytowe (art. 297 k.k.) – ocena skuteczności zwalczania patologii w pozyskiwaniu środków na cele gospodarcze, „Prawo w Działaniu, Sprawy Karne”, nr 11, s. 91–122.
Chorbot P. (2009), Przestępczość białych kołnierzyków w świetle amerykańskich teorii kryminologicznych. Analogie do polskich realiów, Wydawnictwo Sto- warzyszenia Absolwentów Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Deluga W. (2002), Wybrane problemy nielegalnego lub nieujawnionego obrotu finansowego w opinii pracowników sektora bankowego, „Acta Scientiarum Polonorum. Oeconomia”, nr 1–2, s. 207–218.
Domagalski L. (2021), Zabezpieczenie majątkowe w zwalczaniu i przeciwdziałaniu przestępczości gospodarczej, „Przegląd Policyjny”, nr 4(140), s. 84–99.
Dzietczyk K. (2016), Zjawisko korupcji jako element życia społecznego, „Seminare.
Poszukiwania Naukowe”, nr 3, s. 111–121.
Góral R. (1998), Kodeks karny. Praktyczny komentarz wraz z przepisami wprowa- dzającymi oraz indeksem rzeczowym, Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich, Warszawa.
Jakubowski R. (2016), Cechy charakterystyczne korupcji i sposoby jej zapobiegania w administracji, Fundacja Akademicka IPSO ORDO, Katowice.
Jaroch W. (2022), Zagrożenia przestępczością rynku finansowego w Polsce, „Prze- gląd Prawno-Ekonomiczny”, nr 4, s. 37–60.
Karnat J. (2023), Wykorzystanie rachunków bankowych do prania pieniędzy pocho- dzących z cyberprzestępstw (analiza dogmatycznoprawna art. 299 Kodeksu karnego okiem praktyka), „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych”, nr 1, s. 43–68.
Klejnowska M. (2019), Kryminologiczne i prawne aspekty przestępczości bankowej,
„Przedsiębiorstwo i Prawo”, nr 5, s. 81–92.
Sitek P. (2013), Łapownictwo urzędnicze, polityczne oraz gospodarcze w świetle prawa karnego, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi, Józefów.
Stępień T., Stępień K. (2001), Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, Wydawnictwo „Dom Organizatora”, Toruń.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, t.j. Dz.U. 2024, poz. 17.
Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowa- niu terroryzmu, t.j. Dz.U. 2022, poz. 593.
Summary
Economic crime as a challenge for the Polish banking sector
The article analyses the growing challenges of money launder- ing, loan defrauding and bribery as forms of economic crime for the Polish banking sector. We learn that the development of technology favours criminals, enabling them to use advanced tools. The need for effective cooperation between the banking sector, law enforcement and regulators is pointed out, suggest- ing investment in advanced transaction monitoring systems, cyber-security training and constant updates to security proce- dures.
About the Author
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.