e-mail: zenon_slusarczyk@wp.pl
https://doi.org/10.25312/2391-5129.37/2023_01ZSL
Zapowiedziana przez Unię Europejską redukcja gazów cieplar- nianych oraz rosnące ceny gazu ziemnego to podstawowe czyn- niki powodujące zmiany podejścia producentów i dystrybutorów energii do dalszego rozwoju odnawialnych źródeł energii (OZE). W tym też aspekcie autor uznał za stosowne krótkie omówienie znaczenia energii jądrowej. Definitywnie energia ta nie zalicza się do OZE, choć cechuje ją niskoemisyjność. Ma jednak zwią- zek z OZE pod względem stałości dostaw prądu niezależnie od zmian pogodowych (nasłonecznienia i siły powiewów wiatru). Artykuł jest kontynuacją kilku poprzednich o zbliżonej tematyce, opublikowanych w tym czasopiśmie, a jego celem jest analiza problematyki użycia paliw kopalnych i redukowania emisji ga- zów cieplarnianych w kontekście zmiany podejścia producen- tów i dystrybutorów energii do dalszego rozwoju odnawialnych źródeł energii.
Zdaniem autora porozumienie w zakresie użycia paliw kopal- nych i redukowanie emisji gazów cieplarnianych to obecnie najważniejsze czynniki powodujące zmianę podejścia produ- centów i dystrybutorów energii do rozwoju odnawialnych źródeł energii. Sprawy te rozpatruje się w aspekcie bezpieczeństwa ekologicznego i zrównoważonego rozwoju, w czym znaczącą rolę odgrywają władze państwowe i samorządowe. Realizacja tych celów zależy także od dużych firm energetycznych, jak również od prosumentów. Jest to proces rozwijający się i wy- magający ciągłego monitoringu, odpowiednich reakcji prawnych
Zenon Ślusarczyk – doktor habilitowany, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu w Siedlcach i Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi, emerytowany nauczyciel akademicki, redak- tor naczelny „Zarzadzania Innowacyjnego w Gospodarce i Biznesie”.
i zarządczych oraz poszerzania form wsparcia finansowego dla odpowiednich podmiotów.
Zapowiedziana przez Unię Europejską redukcja gazów cieplarnianych oraz rosnące ceny gazu ziemnego to podstawowe czynniki powodujące zmiany podejścia produ- centów i dystrybutorów energii do dalszego rozwoju odnawialnych źródeł energii (OZE). W tym aspekcie autor uznał za właściwe krótkie omówienie znaczenia ener- gii jądrowej. Definitywnie energia ta nie zalicza się do OZE, choć cechuje ją ni- skoemisyjność. Ma jednak związek z odnawialnymi źródłami energii pod względem stałości dostaw prądu niezależnie od zmian pogodowych (nasłonecznienia i siły po- wiewów wiatru). Artykuł jest kontynuacją kilku poprzednich o zbliżonej tematyce, opublikowanych w tym czasopiśmie, a jego celem jest analiza problematyki użycia paliw kopalnych i redukowania emisji gazów cieplarnianych w kontekście zmiany podejścia producentów i dystrybutorów energii do rozwoju OZE.
W układzie unijnym obowiązuje przyjęty w 2019 roku program Zielony Ład, który ma determinować przemiany energetyczne w najbliższych dekadach, w tym redukcję gazów cieplarnianych. W związku z tym elektrownie będą musiały zwiększać udział OZE w produkcji prądu (Osiecki, 2022b; Kucharczyk, 2021). OZE są realną alterna- tywą dla energetyki węglowej przy zastosowaniu nowoczesnej technologii do prze- twarzania w prąd energii pochodzącej ze słońca i wiatru (Białas, 2019; Włodarczyk, 2019; Przegląd badań Komisji Europejskiej, 2012: 6 i nast.).
Sprawy te rozpatruje się w aspekcie bezpieczeństwa ekologicznego i zrównowa- żonego rozwoju energetycznego państw. Biorą w tym udział władze państwowe i sa- morządowe oraz przedsiębiorcy. Uwzględnia się również postanowienia Zgromadze- nia ONZ ds. Środowiska (UNEA), w tym program Climate Leadership z 2019 roku pn. „Rozwiązanie problemów środowiskowych poprzez różnorodne praktyki bizne- sowe”. Program ten stale się rozwija, przyciągając kolejnych uczestników bizneso- wych. Zaznaczono w nim (i kolejnych opiniach), że to od największych firm zależy, czy pożądane zmiany dokonują się w wymaganym czasie. Powołano się przy tym na Porozumienie paryskie o likwidowaniu luk między zapowiadanymi i realnymi dzia- łaniami (Budnikowska, 1998: 9 i nast.; Ślusarczyk, 2021: 14–17). Ma temu służyć także poprawa efektywności energetycznej.
Dla realizacji założeń programowych Zielonego Ładu w budżecie UE na lata 2021–2027 przewidziano, że jedna czwarta tego budżetu przeznaczona będzie na zrównoważony rozwój (Ptak-Iglewska, 2022).
Ważnym czynnikiem stymulującym potrzebę dalszego rozwoju OZE stały się rosną- ce ceny dostaw surowców kopalnych. Wzrost cen związany jest z agresją Rosji na Ukrainę oraz z sankcjami nałożonymi na Federację Rosyjską przez Unię Europej- ską. W konsekwencji UE ogłosiła, że do 2027 roku uniezależni się od dostaw z Ro- sji. Wymaga to jednak konsolidacji działań państw członkowskich (Kublik, 2022). W tym celu rozpoczęto stosowne konsultacje, w których następstwie został opraco- wany nowy „pakiet energetyczny” (Gałecki, 2021; Sawicki, 2022a).
Rozpatruje się w nim zmniejszenie cen dostaw między innymi poprzez admini- stracyjne zablokowanie stosowanych dotychczas mechanizmów cenowych. Aktuali- zacji ulegnie cena węgla w procesie produkcji energii elektrycznej, w tym cena mak- symalna na rynku bilansującym. Budzi to jednak szereg kontrowersji, na przykład w aspekcie finansowania nowych inwestycji (Sawicki, 2022a; Jędrzejkowski, 2019). Wątpliwości pojawiają się także w odniesieniu do sprzedaży uprawnień do emi-
sji CO2, ponieważ tylko niewielka część z tych dochodów przeznaczana jest na trans- formację energetyczną. W 2021 roku budżet państwa zarobił na tym ponad 25 mld zł, a tylko 73 mln zł wykorzystano na rozwój programu Mój Prąd (Sawicki, 2022b; Wie- ruszewski, 2022).
Prócz wymienionych wyżej przesłanek dalszego rozwoju OZE, branych pod uwa- gę przez duże firmy energetyczne, aktualnie ważnym czynnikiem wpływającym na wzrost zainteresowania tym tematem są rosnące ceny paliw kopalnych, które pod- wyższają koszty produkcji i dystrybucji energii elektrycznej. W porównaniu z nimi spadają koszty produkcji energii z OZE.
Obecnie elektrownie węglowe wytwarzają 54% energii elektrycznej, w tym z wę- gla brunatnego – 27,5%. W ciągu najbliższych 2–3 lat chcą zmniejszyć zużycie węgla kamiennego do 48%, a brunatnego do 22,3%. Natomiast elektrownie gazowe wytwa- rzają dziś 8,5% energii elektrycznej, a do 2025 roku chcą to zwiększyć do 10,5%.
Realizacji tych planów sprzyja konsolidacja dużych firm energetycznych. Do- tyczy to zwłaszcza PKN Orlen, który działa na rynku polskim, litewskim, czeskim, słowackim i niemieckim. Jest to największa pod względem przychodów firma w Pol- sce. W 2021 roku jej przychód wyniósł ponad 134 mld zł, a więc 52% więcej niż w roku 2020. Z kolei zysk netto osiągnął 11,2 mld zł. Pozwala to na zwiększenie
wydatków na nowe inwestycje (technologie).W 2021 roku w Orlenie rozpoczęto re- alizację programu Hydrogen Eagle, którego przedmiotem jest rozwój stacji do łado- wania wodorem. Inwestycje w tym zakresie mają wynieść w najbliższych 2–3 latach 13 mld zł. Kluczowym problemem dla Orlenu będzie rozwój OZE. Do 2030 roku chce on osiągnąć poziom 2,5 GW mocy zainstalowanych, z czego 1,7 GW mają za- pewnić farmy wiatrowe i 0,8 GW – fotowoltaika (Błaszczak, 2021).
Z kolei Polska Grupa Energetyczna zamierza zwiększyć nakłady na rozwój źró- deł niskoemisyjnych do 7 mld zł.
Rośnie zainteresowanie inwestorów wykorzystaniem biometanu. Według róż- nych szacunków mamy w Polsce potencjał do produkcji około 8 mld m3 biometanu (biogaz), co może dać 30,5 TWh prądu. Biogaz jest produkowany z każdego typu odpadów roślinnych i zwierzęcych. Nie powoduje emisji CO2 (Sobczyk-Grygiel, 2022).
Rosnące znaczenie w rozwoju OZE zyskuje wodór. Polska jest obecnie trzecim w Europie producentem „szarego wodoru”. W proces ten zaangażowany jest PKN Orlen przy wsparciu funduszy UE. Opracował w tym celu odpowiednią strategię za- kładającą inwestowanie w technologie wodorowe w wysokości 7,4 mld zł. Jej wdro- żenie ma dać 540 GW nowych mocy niskoemisyjnego i zeroemisyjnego wodoru. Strategia opiera się między innymi na wykorzystaniu odpadów komunalnych. Inicja- tywa oczekuje na odpowiednie wsparcie z budżetu UE, w którym przewidziano na ten cel ponad 3 mld euro.
Zakłada się zwiększanie wykorzystania „zielonego wodoru” w transporcie pu- blicznym, co korzystnie wpłynie na ochronę środowiska (Lipińska, 2022; Technolo- gia wodorowa to stabilizacja energetyczna Polski, a PKN Orlen zamierza aktywnie uczestniczyć w jej rozwoju, 2022).
Obserwowany jest powrót do rozwoju energetyki jądrowej. Takie rozwiązanie po- piera prawie 86% polskiego społeczeństwa. Rząd polski podejmuje w tej sprawie kolej- ne decyzje. Przyjęto Program Polskiej Energetyki Jądrowej (PPEJ), w którym zakłada się budowę dwóch elektrowni tego typu o mocy od 6 do 9 GW do 2043 roku. Pierwsza taka elektrownia ma powstać w okolicy wsi Lubiatowo-Kopalino w gminie Choczewo w województwie pomorskim. Mają ją budować firmy z USA. Druga elektrownia ma zostać zbudowana w Pątnowie koło Konina. Szczegółowymi ustaleniami w tym zakre- sie zajmują się PGE i Spółka Polskie Elektrownie Jądrowe (Jakubiak, 2022).
Trwają przygotowania modelu finansowego, w którym uwzględnia się udział dużych firm. Amerykanie deklarują wkład 20 mld dolarów w cały program. Sprawy finansowania realizacji tego programu będzie monitorować i oceniać Komisja Euro- pejska, zwłaszcza pod kątem jego zgodności z unijnymi przepisami o zamówieniach publicznych (Kacprzyk, 2022; Sawicki, 2022c, 2022d). W założeniu udział polskich firm wyniesie 50%.
W Unii Europejskiej obserwuje się pozytywne podejście do rozwoju energetyki jądrowej. Instytucje wspólnotowe akceptują instytucje Wspólnotowe, przy zachowy-
waniu właściwego postępowania zgodnie z zasadami ochrony środowiska i bezpie- czeństwa energetycznego. I tak dla przykładu w RFN zdecydowano się na wydłu- żenie pracy dwóch tego typu elektrowni do 2023 r. i budowę nowych (Janik, 2022).
Z wielu opinii i ocen wynika, że MŚP i prosumenci już od 10–15 lat są zaintereso- wani rozwojem OZE. Wpływają na to ich charakter produkcyjno-usługowy oraz nie- wielkie zasoby finansowe i kadrowe potrzebne w większych inwestycjach. Między innymi z tych powodów koncentrują się one na rozwoju odnawialnych źródeł energii z fotowoltaiki i wiatraków lądowych. Dodatkową przyczyną zainteresowania OZE są obecnie rosnące ceny prądu.
MŚP i prosumenci oczekują, że państwo wprowadzi pewne zmiany w regula- cjach prawnych i zwiększy pomoc finansową w celu dalszego rozwoju odnawial- nych źródeł energii. Wymaga tego polityka rozwoju OZE, albowiem Polska jest pod tym względem poniżej średniej Unii Europejskiej. W związku z tym coraz częściej słychać postulaty inwestorów realizujących projekty OZE o zmiany w przepisach dotyczących odległości wiatraków lądowych od zabudowań (Osiecki, 2022b; Tro- czyński, 2022). Brak jednoznacznej odpowiedzi rządu na te postulaty przekłada się na pewien spadek inwestycji w OZE.
Negatywny wpływ mają także zmiany w dotacjach na instalacje OZE (spadek o ponad 1000 zł). We wrześniu 2022 roku złożono prawie 8 tys. wniosków o dofi- nansowanie. W 2021 roku liczba prosumentów (właścicieli mikroinstalacji) wynosi- ła 850 tys.
Pewną szansą dla przyspieszenia rozwoju fotowoltaiki i wiatraków lądowych ma być oczekiwane uruchomienie Krajowego Planu Odbudowy (Sawicki, 2022e; Kali- nowska, 2022).
Wskutek obowiązywania dokumentów unijnych, o których była mowa wyżej w tym artykule, a także we wcześniejszych numerach tego czasopisma, w wypowiedziach polityków, ekologów i ekonomistów pojawiło się określenie społeczna odpowie- dzialność biznesu. Określenie to jest coraz szerzej używane w mediach publicznych. Oznacza ono zrównoważony rozwój gospodarki poszczególnych branż (sektorów) ze wskazaniem ich wpływu na kryzys energetyczny i klimatyczny.
W odpowiedzi większość dużych firm zaczęła prezentować na swoich stronach internetowych własne podejście w tym zakresie. Prawie 80% z nich wydaje rapor- ty, w których deklaruje, że już wdraża własną politykę zrównoważonego rozwoju.
Ponadto 77% tych przedsiębiorstw uważa, że powadzenie biznesu zgodnie z tym po- dejściem korzystnie wpływa na wyniki finansowe i społeczny wizerunek.
Realizacja zasady społecznej odpowiedzialności biznesu oraz zrównoważone- go rozwoju wymaga wprowadzenia właściwego podejścia strategicznego. Eksperci z tej dziedziny wskazują na problemy, których rozwiązanie powinno być wskazane w przyjętej strategii, w tym także odnośnie do dalszego rozwoju OZE (Błaszczak, 2021; Ptak-Iglewska, 2022).
Zdaniem wielu obserwatorów z mediów publicznych jeszcze do niedawna zrów- noważony rozwój postrzegany był jako uciążliwy obowiązek. Działaniom w tym zakresie brakowało spójności i konsekwencji. Tymczasem w strategii zrównowa- żonego rozwoju powinno się uwzględniać aspekty globalne, rozwój stosunków go- spodarczych i handlowych. Potwierdzają to opinie i wnioski ostatniego szczytu kli- matycznego COP27, który odbył się w Egipcie w 2022 roku (Cel na miarę lotu na księżyc, 2022).
Porozumienie w sprawie użycia paliw kopalnych i redukowania emisji gazów cie- plarnianych to obecnie najważniejsze czynniki powodujące zmiany podejścia pro- ducentów i dystrybutorów energii do dalszego rozwoju odnawialnych źródeł energii. OZE są realną alternatywą dla energetyki węglowej, co podkreśla się w doku-
mentach i zaleceniach Unii Europejskiej.
Sprawy te rozpatruje się w aspekcie bezpieczeństwa ekologicznego i zrówno- ważonego rozwoju. Stanowią one przedmiot zainteresowania władz państwowych i samorządowych. Rozwój odnawialnych źródeł energii w olbrzymiej mierze zale- ży od dużych firm energetycznych, ale także od prosumentów. Jest to proces wy- magający ciągłego monitoringu i odpowiednich reakcji prawnych i zarządczych. Niezbędne jest ponadto poszerzanie form finansowego wsparcia dla odpowiednich podmiotów.
Białas P. (2019), Dawid Goliat i ochrona planety, „Rzeczpospolita” z 13.08.2019.
Błaszczak A. (2021), Zrównoważony biznes trudno jest rozwijać bez strategicznych podejść, „Rzeczpospolita” z 17.10.2021.
Błaszczak A. (2022), Firmy są świadome swojego wpływu na rozwój społeczny,
„Rzeczpospolita” z 8.09.2022.
Budnikowska A. (1998), Ochrona środowiska jako problem globalny, PWE, Warszawa.
Cel na miarę lotu na księżyc (2022), „Gazeta Wyborcza” z 18.12.2022.
Gałecki G. (2021), Pakiet energetyczny będzie kolejną odsłoną, „Dziennik Gazeta Prawna” z 20.09.2021.
Jakubiak W. (2022), Polityka kontra atom, „Rzeczpospolita” z 21.10.2022.
Janik M. (2022), Na świecie przybywa sympatyków energii jądrowej, „Rzeczpospo- lita” z 22.11.2022.
Jędrzejkowski J. (2019), Jaka powinna być Polska energetyka przyszłości, „Rzecz- pospolita” z 18.10.2019.
Kacprzyk J. (2022), Polacy widzą ten atom inaczej, „Rzeczpospolita” z 16.10.2022. Kalinowska M. (2022), Wiatraki wracają do KPO, „Rzeczpospolita” z 21.11.2022. Kublik A. (2022), Czy Rosja udławi się swoim gazem, „Gazeta Wyborcza” z 1.09.2022. Kucharczyk K. (2021), Inwestycje z ludzką twarzą, „Rzeczpospolita” z 26.03.2021. Lipińska M. (2022), Świat stawia na zieloną technologię wodorową, „Dziennik Ga-
zeta Prawna” z 11.10.2022.
Osiecki A. (2022a), Kryzys energetyczny oznacza nowe szanse, „Rzeczpospolita”
z 12.09.2022.
Osiecki A. (2022b), Kryzys klimatyczny to zagrożenie dla całej ludzkości, „Rzeczpo- spolita” z 19.09.2022.
Przegląd badań Komisji Europejskiej (2012), Wydawnictwo Difin, Warszawa.
Ptak-Iglewska A. (2022), Zielony Ład. W Polsce potencjał ma biometan, „Rzeczpo- spolita” z 22.09.2022.
Sawicki B. (2022a), Nowe prawo ograniczy rekordowe ceny energii, „Rzeczpospoli- ta” z 21.09.2022.
Sawicki B. (2022b), Energetyka czeka na pieniądze, „Rzeczpospolita” z 17.07.2022. Sawicki B. (2022c), Udział polskich firm w budowie elektrowni wyniesie ponad
50 proc., „Rzeczpospolita” z 18.10.2022.
Sawicki B. (2022d), Unijnej blokady atomu na razie nie będzie, „Rzeczpospolita”
z 21.10.2022.
Sawicki B. (2022e), Mniej chętnych na prąd ze słońca, „Rzeczpospolita” z 9.09.2022. Sobczyk-Grygiel S. (2022), Biorezerwa dla energetyki, „Dziennik Gazeta Prawna”
z 20.09.2022.
Ślusarczyk Z. (2021), Zarządzanie bezpieczeństwem ekologicznym w układzie lokal- nym, „Zarządzanie Innowacyjne w Gospodarce i Biznesie”, nr 1(32).
Technologia wodorowa to stabilizacja energetyczna Polski, a PKN Orlen zamie- rza aktywnie uczestniczyć w jej rozwoju (2022), „Dziennik Gazeta Prawna” z 10–13.11.2022.
Troczyński A. (2022), Odnawialne źródła energii to bezpieczeństwo i wzrost nowo- czesności, „Rzeczpospolita” z 26.11.2022.
Wieruszewski M. (2022), Inwestorzy współwinni kryzysowi, „Rzeczpospolita” z 21.08.2022.
Włodarczyk R. (2019), Polityka klimatyczna Unii Europejskiej i jej wpływ na gospo- darkę państw członkowskich, „Rzeczpospolita” z 13.08.2019.
Summary
Gradual changes in the energy industry’s approach to environmental and climate protection through the further development of renewable energy sources
The reduction of greenhouse gases announced by the Europe- an Union and the rising price of natural gas are the main fac- tors driving changes in the approach of energy dis-tributors to the further development of renewable energy sources (RES). In this respect, the author felt it appropriate to briefly discuss the importance of nuclear energy. Definitively, this energy does not belong to the RES, although it is characterised by low emis- sions. However, it is related to them in terms of a constant sup- ply of electricity regardless of weather changes (sunshine and wind strength). The article is a continuation of several previous articles on similar topics published in this journal, and its aim is to analyse the issue of fossil fuel use and the reduction of greenhouse gas emissions in the context of changing attitudes of energy producers and distributors to the further development of renewable energy sources.
According to the author, the agreement on the use of fossil fuels and the reduction of greenhouse gas emissions are currently the most important factors driving a change in the approach of energy producers and distributors to the further development of renewable energy sources. These issues are considered in terms of environmental safety and sustainability. State and mu- nicipal authorities are involved. Their implementation depends to a large extent on large energy companies, but also on pro- sumers. This is an evolving process that requires constant mon- itoring and appropriate legal and management responses. And also the expansion of forms of financial support for the relevant actors.
About the Author
Zenon Ślusarczyk – PhD, associate professor at the University of Siedlce and the Academy of Humanities and Economics in Lodz, retired university teacher, editor-in-chief of “Innovative Management in Economy and Business”.
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.