ZARZĄDZANIE INNOWACYJNE W GOSPODARCE I BIZNESIE NR 1(34)/2022

Piotr Bohdziewicz*https://orcid.org/0000-0002-3633-282X

e-mail: bohdziule@gmail.com

Modele zwinnych karier zawodowych we

współczesnych organizacjach i na rynkach pracy

https://doi.org/10.25312/2391-5129.34/2022_01pb

Obecnie, pod presją intensywnych perturbacji zachodzących

tak w otoczeniu współczesnych organizacji, jak i na współcze-

snych rynkach pracy, kariery zawodowe ludzi coraz wyraźniej

nabierają cech zwinności. Kształtują się całkowicie nowe mo-

dele w tym zakresie, już nie oparte na tradycyjnych drabinach

stanowisk, a bazujące na zgoła innych strukturach i metodach

rozwoju, jak jungle gym oraz portfolio. Organizacje, również zo-

rientowane na budowanie atrybutów własnej zwinności, powin-

ny z korzyścią dla siebie implementować nowe modele kariery

i z zaangażowaniem je wspierać. Część organizacji tak właśnie

czyni, w wielu jednak pojawiają się bariery wynikające z braku

wiedzy bądź zachowawczych postaw kadr kierowniczych.

Słowa kluczowe: organizacja zwinna, współczesny rynek

pracy, modele karier zwinnych, planowanie kariery zwinnej,

rozwój kariery zwinnej

Wprowadzenie

Obecnie,wrazzprocesamiintensywnienarastającejburzliwościinieprzewidywal-

nościotoczeniabiznesowego orazichoddziaływaniazarówno nafunkcjonowanie

współczesnychorganizacji,jakizawodowychrynkówpracy,corazczęściejzauwa-

żanejestzjawiskokształtowaniasięzupełnienowychbądźznaczniemodyfikujących

sięmodelikarierzawodowych.Istotnymwyróżnikiemrealizatorównowychmodeli

karierysąrozwiniętesprawnościadaptowaniasiędodynamiczniezmieniającychsię

wyzwańbiznesowo-rynkowych–dlategokarierytemożnaokreślićmianemzwin-

nych(ang.agile careers).

* PiotrBohdziewicz,drhab.,prof.nadzw.AHE,Łódź.

14 Piotr Bohdziewicz

Trzebajednakpodkreślić,żeliteraturanaukowaopisującatypkarierzwinnych

okazujesięnaderskąpa,szczególniewzakresiemodeliwystępującychwewspół-

czesnych organizacjach, co dość łatwo można stwierdzić po przejrzeniu zasobów

największychbazdanych(niecokorzystniejsytuacjapodtymwzględemprzedstawia

sięwodniesieniudofenomenukarierzwinnychobecnychwramachzawodowych

rynków pracy). Alternatywnym natomiast źródłem informacji mogących ukazać

specyfikękarierzwinnychokazałysięzamieszczanewinternecieblogiprowadzone

przezznanychicenionychkonsultantóworganizacjiidoradcówwkwestiachrozwo-

jukarierpracowniczych,prowadzącychdziałalnośćgłówniewrealiachamerykań-

skich(międzyinnymiM.Alboher,E.Gannon,J.W.Giulioni,A.Pathela,A.Rinne,

Ch.Thoma,H.Tupper,S.Ellis).Blogowewypowiedzistanowiąpodsumowaniedo-

radczychdoświadczeńichautorów,aprowadzonezczytelnikamidyskusjeprzynoszą

dodatkoweporcjeinteresującychdanych.Bywa,żewypowiedziblogoweowocowa-

ływprzypadkuniektórychichautorówwydaniemksiążekocharakterzeporadniko-

wymbądźpopularnonaukowym,którychtematemsąmodelekarierzwinnych.

Celemniniejszegoartykułujest:

– przedstawienie spectrum modeli ukazujących rozliczne sposoby zwinnego

realizowaniakarierzawodowychprzezjednostkizatrudnionewewspółcze-

snychorganizacjach,atakżedziałającewróżnychsektorachwspółczesnego

rynkupracy,

– zasygnalizowanie niektórych problemów związanych zróżnymi zasadami

iformami wspierania rozwoju zwinnych karier zawodowych przez organi-

zacjeorazwynikającychstądnajważniejszychkorzyścidlaobustronrelacji

zatrudnienia(organizacja–pracownik).

Dlazrealizowaniapowyższychcelówwykorzystanowspomnianewcześniejin-

ternetoweźródłablogowe,posługującsięuznanąnagruncienaukspołecznychmeto-

dąanalizytreści(ang.content analysis)orazdokonującanalizyjakościowejpozyska-

nychwtensposóbdanych.Tam,gdzietobyłomożliwe,wykorzystywanorównież

dostępnąnaukowąliteraturęprzedmiotu.

Środowisko VUCA i jego wpływ na kształtowanie

organizacyjnych atrybutów zwinności

oraz na funkcjonowanie współczesnych rynków pracy

Zbiórcechcharakteryzującychśrodowisko,wjakimfunkcjonująwspółczesneorga-

nizacje,określasięczęstoakronimemVUCA(odsłówetykietującychgłównecechy

środowiskaorganizacyjnego,Shaffer,Zalewski,2011:64–74):

– volatility–występowaniewśrodowiskuorganizacyjnymlicznych,głębokich

izachodzącychzdużąszybkościązmian,

– uncertainty–niepewnośćdiagnozformułowanychwodniesieniudoteraźniej-

szych,atymbardziejprzyszłychstanówotoczeniaorganizacji,

15Modele zwinnych karier zawodowych we współczesnych organizacjach i na rynkach pracy

– complexity–złożonośćzjawiskzachodzącychwotoczeniuorganizacji,

– ambiguity–niejednoznacznośćzmianzachodzącychwotoczeniuorganizacji,

atymsamymrozbieżnościwichinterpretowaniu.

Rosnąca presja wywierana na współczesne organizacje przez cechy środowi-

ska VUCA zmusza je do podejmowania różnych działań ocharakterze obronno-

-adaptacyjnym,którekształtująwrezultaciekluczowefilaryzwinnegozarządzania

(Johansen, 2012: 6 inast.), takich jak: konstruowanie iwdrażanie wizji organiza-

cyjnejzawierającejdeklaracjęjejkluczowychwartościicelów,uważnebadaniesy-

gnałównapływającychzotoczenia,jasnośćkomunikatówkierowanychdozespołów

pracowniczych,promowanieelastycznościdziałania,kreatywnościizdolnościada-

ptacyjnejpracowników.

Cechyorganizacji zwinnejstanowią istotne wyznaczniki strukturalno-kulturo-

wego środowiska, wramach którego nie tylko ujawniają się możliwości iszanse

rozwijaniakarierpracowniczych,aletakżeprzebiegająfaktyczneprocesyichreali-

zacji.Docechtakichnależąmiędzyinnymi:strukturalnawielowarstwowośćorgani-

zacji,samozarządzającesięinterdyscyplinarnezespoływchodzącewskładrdzenia

organizacji,przywództwoocharakterzesłużebnym,rozproszeniefunkcjiHR,regu-

lacjezarządczeiorganizacyjnedokonywaneprzezwspółczłonkówzespołu,podej-

ścieinkrementalne(iteracyjne)dorealizowaniaprojektów,permanentneuczeniesię

(Butzhammer,2019:11inast.).

KształtującesięotoczenieorganizacyjneocechachVUCAwymagaprzełomo-

wej zmiany wpodejściu organizacji do rozwoju współczesnych karier pracowni-

czych.Rozwójtenpowinienbyćzatem(Draper,2022):

– versatile(budowanieupracownikaumiejętnościwielofunkcyjnych),

– uplifting(„podnoszenienaduchu”,docenianiewysiłkówrozwojowychczy-

nionychprzezpracownika,inspirowaniegododziałaniakreatywnego),

– choice-filled (oferowanie pracownikowi wielu zróżnicowanych możliwości

iopcjirozwojuzawodowegoiperspektywrozwojukarieryworganizacji),

– active(kształtowanieupracownikapostawyosobistejodpowiedzialnościza

rozwójwłasnejkariery,skłanianiegodopodejmowaniaosobistejaktywności

budującejkarierę).

Równieżwspółczesnerynkipracypodlegająlicznymperturbacjomowyraźnych

cechachVUCA,copowodujegłębokiezmianyzachowańjegouczestników.Wielu

znichprzestałopostrzegaćorganizacjejakoewentualnemiejsca,wprzestrzeniach

którychmogliby/chcielibyrealizowaćswojekarieryzawodowe,adlaczęściznich

uzyskaniezatrudnieniaworganizacjachjestzróżnychpowodównieatrakcyjnebądź

nieosiągalne–stądstarająsiębudowaćswojekarieryportfoliowejakoniezależni,

azarazem zwinni oferenci różnych działań (zszybkim dostosowywaniem swojej

oferty do zmieniającego się zapotrzebowania), bazując na posiadanych/rozwijają-

cychsięzdolnościach,doświadczeniachiumiejętnościach.Stanzatrudnieniawyzna-

czanyjestwtakichwarunkachprzezścieżkę„odzleceniadozlecenia”(zwykleza

16 Piotr Bohdziewicz

pośrednictwemspecjalistycznychplatformcyfrowych),mazatemcharakterwybitnie

tymczasowy.Osobytakieczęstowchodząwrelacjekooperacyjnezróżnymirodzaja-

miorganizacji,wtymzorganizacjamiagileisemi-agile.

Modelezwinnychkarierzawodowychtypuportfoliostanowiądośćcharaktery-

stycznywyróżniktzw.gig economy (dynamicznieobecnierozwijającejsięgospo-

darkiopartejnanieetatowymzatrudnieniu,ukierunkowanymnarealizowaniepro-

jektów/zadań).

Modele karier typu experience and skills portfolio występujące

w organizacjach zwinnych (na podstawie domeny scrum)

Worganizacjach zwinnych(ang. agile) raczej nieobserwuje się ani struktur typu

hierarchicznego,aniwyraźnieokreślonychstanowiskpracywrazzichopisami,aje-

dyniesiecisamoorganizującychsięisamozarządzającychzespołów,dlategościeżki

karierpracowniczychniemogąbyćdefiniowanewtradycyjnysposóbjakociągizaj-

mowanychprzezjednostkistanowisk,leczjakopodlegającerozwojowiikumulowa-

niustrumieniedoświadczeńwynikającychzokresowegopełnieniaprzezjednostkę

różnychrólorganizacyjnych.

Zasadnicząideąleżącąupodstaworganizacyjnychkarierzwinnychjestmożli-

wienajlepszeharmonizowaniezjednejstronypotrzeb,interesówioczekiwańjed-

nostki, zdrugiej zaś strategicznych interesów organizacji, przy czym jednak – ze

względuna to, że obie te sfery podlegają ustawicznymzmianom – procesy owej

akomodacjimuszązachodzićniejako„wruchu”.

Podmiotemmającymkluczoweznaczenieworganizacjizwinnejjestzespół:to

onjakocałośćjestrealizatoremproduktu(najczęściejprojektu)dlaklienta.Odpo-

wiedzialnośćzazarządzanieprocesemrealizacjiprzedsięwzięciaorazzauzyskiwane

cząstkoweifinalnewynikijestdzielonamiędzywszystkichczłonkówzespołu.Dość

typowązwinnąmetodązespołowegorealizowaniaprojektówjestscrum(rozpisana

naposzczególneetapypracanadprojektemzrespektowaniemzasadyiteracyjności

orazelastyczności).Wstrukturzezespołuscrum–niewielkiegonaogół,liczącego

zwykledo10członków–możnazatemwyróżnićnastępującerole:

– ProductOwner(PO–właścicielproduktu)–kontaktujesięzklientemiiden-

tyfikujejegopotrzeby(dobrerozumienieklienta),określaproblemdorozwią-

zaniaorazwyznaczapriorytetyrealizacyjne,weryfikujerozwiązaniaetapowe

zużytkownikamikońcowymi,

– ScrumMaster(SM)–jesttokluczowarolawsposobierealizowaniaprojektów

opartymnaprocedurzescrum(koncentrowaniesięnapotrzebachczłonków

zespołudlaosiągnięciawynikówzgodnychzzasadamiicelamibiznesowymi,

tworzenieśrodowiskaopartegonazaufaniu,przywódca,alenieprzełożony),

– Developers (D) – członkowie wykonawczy zespołu scrum, zajmujący się

rozwijaniemproduktu:podejmujądecyzjeosposobierozwiązaniaproblemu

17Modele zwinnych karier zawodowych we współczesnych organizacjach i na rynkach pracy

izrealizowaniaprojektu,planujądziałaniadopodjęciawramachdanegoeta-

pupracynadprojektemorazrealizująje,powinnibyćspecjalistamiwswoich

podstawowych dziedzinach, wykazywać się chęcią ciągłego rozwoju wła-

snychkompetencji,intensywnieangażowaćsięwsukceszespołowy.

Karieryczłonków zespołuscrum (tzw.scrum careers, Butzhammer,2019: 23

inast.,37)charakteryzująsięwyraźnąspecyfikąirealizowanesąpoprzez:

1.Obejmowanierolinapodstawieokazjonalnegosubiektywnegozdiagnozowa-

niazasobuwłasnychdoświadczeń/umiejętności.

Istotamodelupoleganamożliwościczasowegopodejmowaniaprzezjednost-

kęktórejśzkolejnychrólscrum:inicjatywytakiemogąpojawiaćsięwów-

czas,gdyjednostkażywiprzekonanie,iżdysponujeportfelemzdolnościod-

powiednich dla podjęcia irealizowania danej roli (autodiagnoza portfolio),

atakżezamierzapozyskaćnowedoświadczeniazawodowe,bądźgdyzespół

scrumchcepowierzyćdanejjednostceokreślonąrolęwuznaniudlaposiada-

negoprzezniąkapitałudoświadczeńiumiejętności(diagnozazespołu).Wtak

rozumianejkarierzescrumniedostrzegasięraczejprzebiegówliniowych,na-

tomiastcharakteryzujesięonanawarstwianiemnowychdoświadczeńwynika-

jącymzindywidualnychdecyzjiidziałańjednostki.

Itakna przykładDeveloper jakoczłonek zespołu scrummoże pozyskiwać

nowe doświadczenia rozwojowe, wchodząc winne pod względem mery-

torycznym deweloperskie role wramach swojego zespołu (atym samym

wnowestruktury problemowe) związanezrealizacją określonegoprojektu,

możeteżewentualnieprzejśćdoinnegozespołudeweloperskiego,gdziejest

realizowanyprojektoinnymcharakterze,możejednaktakżeprzyjąćcałkowi-

cienowąrolęscrum,podejmującsiędziałaniajakoScrumMasterbądźjako

ProductOwner.Podobnemożliwościrozwojowesądostępnetakżedlapozo-

stałychosóbwzespolescrum.

2.Obejmowanierolinapodstawiesystemowego,zobiektywizowanegozdiagno-

zowaniazasobudoświadczeń/umiejętnościjednostki(ang.badging type model).

Posiadane przez jednostkę kompetencje mogą podlegać formalnemu ety-

kietowaniu (certyfikowaniu przez zewnętrzne instytucje), tworząc system

swoistychodznaczeń (ang. badges), pozyskiwanych nadrodze uczenia się.

Certyfikaty stanowią zatem wykładniki poziomu realnych, systematycznie

przezowe instytucje ocenianych iweryfikowanych,aprzez same jednostki

systematyczniemodernizowanychkompetencji.Sątozateminstytucjonalne

poświadczenia umiejętności oraz osiągnięć zawodowych jednostki zmeta-

danymiinformującymiozaktualizowaniukompetencjiwokreślonymczasie

iformie,atymsamymoważnościodznaki.Implementowanietakichrozwią-

zańwobrębpraktykzarządczychwynikazpotrzebyszybkiegosposoburozwi-

janiaorazrozpoznawaniaindywidualnychkompetencji(Pratt,2021).Systemy

certyfikowaniaindywidualnychkompetencjizprzypisanymidotegoprocesu

18 Piotr Bohdziewicz

cyfrowymiidentyfikatoramidośćpowszechnesątakżewramachorganizacji

agile, wtym wodniesieniu do ról typu scrum (dwie instytucje certyfikują-

ce:ProjectManagementInstitute–PMIorazScrumAlliance–SA).Okresy

ważnościcertyfikatówtrwająstosunkowokrótko,cowymuszanajednostkach

ciągłyisystematycznyrozwójipogłębianieposiadanychkompetencji.

Możnawskazaćconajmniejtrzyfunkcjeprzedstawionychwyżejodznak/certy-

fikatów(Pratt,2021):

– mają one znaczenie motywujące jednostki do rozwijania własnych kompe-

tencjiagile,wtymkompetencjiwobszarzescrum,stanowiązarazemstymu-

latoryindywidualnegorozwojuwiedzyiumiejętnościwtychdomenach,jak

równieżjegozobiektywizowanemierniki(możliwośćmonitorowaniatempa

iukierunkowaniaprocesurozwoju),

– pełniąfunkcjęłatwychdoodczytu(zwłaszczazewzględunaichcyfrowąpo-

stać) kryteriów ułatwiających szybką ikompetentną obsadę ról wobszarze

agile,wtymzwłaszczawramachzespołówscrum,

– sąinstrumentemumożliwiającymbudowanietożsamościorazreputacjizawo-

dowejjednostkiwspołecznościachagile/scrum.

Modele zwinnych karier zawodowych występujące

w organizacjach agile oraz semi-agile

Wiele współczesnych organizacji, próbujących odpowiedzieć wmiarę skutecznie

nawyzwaniapłynącezotoczeniaVUCA,możnaumownieokreślićjakopółzwinne

(ang.semi-agile).Sąoneukierunkowanenabudowaniezwinnościrozumianejjako

wysokaelastycznośćorganizacyjnegodziałaniaorazsprawnośćwszybkimadapto-

waniusiędozmian.

Karierypracownicze tam realizowane często polegają na przemieszczaniu się

jednostekniewzdłużdrabinystanowisk(jaktozwyklemiałomiejscewprzypadku

organizacyjnychkariertyputradycyjnego),alezwykorzystywanieminnychstruk-

turumożliwiającychszerokągamęruchówkarierowych.Sątostrukturytypujungle

gym,metaforatazaśmaukazywaćróżnemożliwościprzemieszczaniasięjednostek

„wgąszczudżungli”–możliwościruchuwielokierunkowego,nietylkookreślonego

wertykalniebądźhoryzontalnie,aletakżeodbywającegosięwróżnychwariantach

ukośności,swoiściezapętlonegoczynawetregresywnego.

Najczęściejprzywoływanym obrazemopisującym podstawęiramy indywidu-

alnychprzemieszczeńkarierowychjestmetaforaścianywspinaczkowej(ang.boul-

der wall,climbing wall).Ścianaoferujeniemalnieograniczonąkombinacjęruchów

wkażdymkierunku:ruchwgóręprzestajebyćjedynąmożliwościąrozwoju,aruchy

ukierunkowanebocznieczęstooznaczająwodczuciachjednostkiawanskarierowy.

„Awanswdzisiejszychczasachoznaczazbliżeniesiędoosobistejdefinicjisukcesu

zawodowego”,jakstwierdzająB.KayeiJ.W.Giulioni(2016).Celemkarierypoj-

19Modele zwinnych karier zawodowych we współczesnych organizacjach i na rynkach pracy

mowanejjako wspinaczkajest osiągnięcieprzezjednostkę celusubiektywnie, ale

częstokroćnieostroprzezniąsamądefiniowanego(nierzadkookreślanegometafo-

rycznie jako „gwiazda polarna” indywidualnej kariery (Thoma, 2021b). Wtakim

znaczeniurozwójkarieryiodnoszonywtymzakresiesukcesbędzieoznaczaćkażdy

krokzbliżającyjednostkędotakustanowionegocelu.Perspektywacelówindywi-

dualnychmusibyćjednaksukcesywnie,elastycznieiprocesowowkomponowywa-

na wperspektywę organizacji zkoniecznym uwzględnianiem dyktowanych przez

środowiskoVUCArozlicznychwyzwań,wobecktórychmusionastawać(zarówno

wobecpojawiającychsięszans,jakizagrożeń),cowistotnymstopniuokreślazmie-

niającesięstrategiczneirozwojowepotrzebyorganizacji.

Znaczenieścianywspinaczkowejkariery okazujesiędlajednostek wielorakie

izwyklezależyodwłaściwegodlakażdejznichsposobudefiniowaniasukcesuka-

rierowego,jejaspiracjiioczekiwańwtymzakresie,atakżejejsytuacjiżyciowych.

Możnawięc– za B.KayeiJ.W. Giulioni(2012)– wskazać paletęnastępujących

znaczeńprzypisywanychstrukturomboulder wallprzezjednostki:

– antystagnacyjność, możność mierzenia się znowymi wyzwaniami, rozwój

kariery(brakimperatywuwertykalnegopodążaniakupozycjomirolomme-

nedżerskim,natomiastmożliwośćwyborukarierukierunkowanychhoryzon-

talnie,typuspecjalistycznegoieksperckiego,którychrealizowaniepolegana

stałymzdobywaniunowychdoświadczeńiumiejętności),

– możliwośćczęstejodmianykarieryijejurozmaicania(stymulowaniedzięki

temurozwojuumiejętnościzawodowychizapobieganiezjawiskomwypale-

niazawodowego),

– możliwośćświadomegowzbogacaniabądźuzupełnianiawłasnegoportfolio

doświadczeńpoprzeztymczasoweprzesunięciesiękunieconiższympozy-

cjom,

– możliwośćlepszegoibardziejharmonijnegodostosowaniaprzebiegukariery

doproblemówwłasnegożycia(wpewnychokresachżyciawybórbezpiecz-

niejszychimniejobciążającychwariantówkariery,winnych–powrótdowa-

riantówbardziejwymagającychiryzykownych).

Model zwinnej kariery pracowniczej typu „kłębek nici”

(ang. squiggly career model)

Jedną zmetafor opisujących karierę realizowaną wwyniku przemieszczania się

jednostkiwramachboulder walljest„splątanykłębeknici”.Angielskieokreślenie

squiggly careerzostałozaproponowaneprzezH.TupperiS.Ellis(2020:11inast.).

Metaforaowatrafnieukazujenajważniejszecechytegomodelukariery:

– odchodzenie od perspektywicznego planowania kariery, orientacja na eks-

ploracyjność iotwartość wtym zakresie (nastawienie na aktywne odkry-

wanieprzezjednostkęnowychopcjirozwojukariery;otwierającesięprzed

20 Piotr Bohdziewicz

realizatoremkarierynowemożliwościkarierowesąwynikiemzjednejstrony

zmieniającychsięstrategicznychpotrzeborganizacji,zdrugiej zaśrozwija-

jących się atutów kompetencyjnych jednostki, atakże zmian zachodzących

wjejżyciowejsytuacji);

– koncentrowaniesięnamocnychstronachjednostkijakorealizatorakariery,

podejmowaniekolejnychprzemieszczeńnapodstawieindywidualnychwalo-

rówkompetencyjnych;

– rolę swoistego kompasu kariery izarazem istotnego motywatora działań

wtymzakresiepełniąwyznawaneprzezjednostkęwartości;

– kluczoweznaczenieprzypisywanejestprocesompermanentnego,elastyczne-

gouczeniasię(zarówno„nażywo”,czyliprzezcodziennąpraktykę,jaki„na

żądanie”,awięcwsystemachzinstytucjonalizowanegouczeniasię);

– istotnąrolęwprocesierozwojukarieryspełniasystemorganizacyjnegowspar-

ciajednostki:zadaniemzarównolidera,jakimentoraorazspecjalistówHR

idoradcówkariery jestwspomaganie pracownikawrozpoznawaniu swoich

mocnychstron(obserwacjeorazprzekazinformacjizwrotnej,umożliwianie

mugromadzeniaprorozwojowychdoświadczeń),atakżeprzychodzeniezpo-

mocą idoradztwem wzakresie odkrywania nowych możliwości rozwijania

karieryworganizacji.

Modelsquiggly careerstanowidośćtypowywzórkarieryzawodowej,kształtujący

sięjako„zapis”przemieszczaniasięjednostkipowęzłachipunktachboulder wall.

Model zwinnej kariery pracowniczej typu „plaster miodu”

(ang. honeycomb career model)

Innymzwinnymtypemkarieryzawodowej,realizowanymwoparciuorozwiązania

zzakresujungle gym,jestmodelokreślany jako„plastermiodu”.Metaforatana-

wiązujedokonstrukcjiwielokomórkowegopszczelegoplastrajakostrukturywyzna-

czającejjednostcemożliwościprzemieszczeńkarierowychocharakterzeskokowym.

Wwynikutegopodejmowanaprzezjednostkęnowarolazwyklesytuujesięraczej

wbardziejodległychobszarachorganizacji,częstowramachinnychfunkcjiorgani-

zacyjnych.

WorganizacjifunkcjonującejwwarunkachVUCAnaskutekróżnychpresjiwy-

wieranychprzezjejintensywniezmieniającesięotoczenieustawiczniepojawiająsię

organizacyjnepotrzeby tworzenianowychról bądźszybkiego modyfikowania już

istniejących,anastępnieichpersonalnejobsady.Procesyteniezwykletrudnopodda-

jąsięplanowaniu,tymczasempodejmowanieowychrólstajesięworganizacjipilną

koniecznością.

Role powyższe można definiować poprzez określanie trójrodzajowego zbio-

ruumiejętności(zachowań)wymaganychdlaskutecznegodziałaniawichramach:

umiejętnościkluczowychdladanejroli(merytorycznych,„twardych”,rozwiniętych

21Modele zwinnych karier zawodowych we współczesnych organizacjach i na rynkach pracy

nawetdopoziomueksperckiego),umiejętnościpomocniczych(naprzykładuczenia

się,współdziałaniazinnymi)orazumiejętnościocharakterzeperyferyjnym.Umie-

jętnościte,zwłaszczatypukluczowego,powinnaposiadaćjednostkamająca(zamie-

rzająca)podjąćskuteczniedanąrolę.

Wsytuacjach,gdyjednostkanieposiadaodpowiedniorozwiniętychkluczowych

umiejętnościmerytorycznych,możewykorzystywaćdlaopanowanianowejroliswo-

jezasobyumiejętnościpomocniczych,którezostałyzgromadzoneprzezniąwtrak-

ciedotychczasowejkarieryzawodowej(wtakimkontekścienowarolapodejmowana

przezjednostkęmożezatemstanowićrodzajtzw.projektu„rozciągającego”–ang.

stretch project).Badaniapokazują,żepodejmowaniezadańiprojektówtypustretch

prowadzidouwalnianiapotencjałukompetencyjnegojednostek istanowidlanich

najcenniejszeźródłodoświadczeńrozwojowych.Sprostanietakimwyzwaniomwy-

maganaogółodjednostekpodjęciaznacznegoryzyka,tozaśoznaczadlanichzwy-

klekoniecznośćwychodzeniapozastrefęwłasnegokomfortu.Jednymzwarunków

skutecznegorealizowaniazadań„rozciągających”jestkorzystaniezewsparciamen-

torskiego,atakżezaangażowaniesięwprocesyintensywnegouczeniasię(Miller,

2019;Butzhammer,2019:37).

Wspomnianeumiejętnościtypupomocniczegodośćczęstowystępująwkompe-

tencyjnychcharakterystykachwieluróżnychrólworganizacji(stanowiąonepunk-

typrzecinaniasięczynakładaniakompetencyjnychzakresówrólorganizacyjnych,

mogą więc funkcjonować jako swoiste „porty wejścia” umożliwiające jednostce

podejmowanierólkolejnych).Podejmowanietakichprojektówczyzadańrozciąga-

jącychzewzględunaichsilneprorozwojowewalorystanowiistotnązasadęrealizo-

waniakariertypuhoneycomb.

Portfoliowe modele wielokierunkowych karier

(ang. multiple career portfolio) realizowane przez niezależne

jednostki działające na współczesnych rynkach pracy

Jednostkimogątworzyćkarierytypuportfolionabaziewieluunikatowychkonfi-

guracjiswoichróżnychpredyspozycji,doświadczeńiumiejętnościukształtowanych

przyrozmaitychokazjachwewcześniejszychetapachżycia,przyczymnagruncie

każdej ztakich kombinacji mogą rozwijać odrębne kierunki kariery.Wrezultacie

jednostkamożepodążaćkilkomaścieżkamikariery(karieryhybrydoweukierunko-

wanewielotorowo),wykorzystującprzytymwielośćelastycznychformzatrudnie-

nia:pracowniczego(naprzykładumowaopracęnaczasokreślony,naczęśćetatu),

niepracowniczego(naprzykładumowa-zlecenie,umowaodzieło),wnietypowych

formachświadczeniapracy(naprzykładtelepraca)czywreszciewsamozatrudnieniu

(własnadziałalnośćgospodarcza).

IdeękarierportfolioprzedstawiłobszernieCh.Handy(1998:147inast.),pod-

kreślając, że uich podstaw leżą indywidualne potrzeby dywersyfikowania źródeł

22 Piotr Bohdziewicz

dochodu, te zaś pojawiają się szczególnie wsytuacjach niepewności zatrudnienia

izachwiania stabilizacji miejsca pracy. Są to więc sposoby budowania przezjed-

nostkiwłasnegopoczuciabezpieczeństwazatrudnieniowego,zwłaszczagdystarają

sięonełączyćwswoimportfoliokarieryróżneformyzetatyzowanegozatrudnienia,

dostarczającegostałegoelementudochoduzformamitypufreelancing(działalność

gospodarczanawłasnyrachunek,zktórejdochodysązazwyczajniepewneiniere-

gularne).Traktowanie swojejkariery jako portfolio, które należy tworzyć iciągle

rozwijać, jest istotnym warunkiem odnoszenia sukcesu iuzyskiwania satysfakcji

wświeciepodlegającymszybkimiintensywnymzmianom(Rinne,2021a).

Jednymzważnychczynników,któryradykalnieułatwiłrealizacjękarierwielo-

torowych,sąperspektywyotwieraneprzeztechnologiecyfrowe,umożliwiającepra-

cownikommobilność roboczą, wtym wykonywanie pracyzdalnej. Doświadczenia

okresupandemiiCOVID-19spowodowałyglobalnyszokkarierowy(Botha,2020),

wymuszająccałkowiteprzemyśleniedotychczasowychsposobówrealizowaniakarier

zawodowychorazzwiększeniezainteresowaniapodejściemportfoliowtymzakresie,

któryobecniejestjużokreślanyjakonowanormalność.Corazczęściejmamiejsce

odchodzenie jednostek od podążania ścieżką kariery bazującą na jednym zestawie

umiejętnościzawodowych(zatemodchodzenieodposiadaniajednejtożsamościza-

wodowej)izwracaniesiękumodelomkariertypuportfolio,opartychnakilkuzesta-

wachumiejętności(równoczesnawielośćtożsamościzawodowych)(Rinne,2021a).

Modelekarierwielokierunkowychmogącharakteryzowaćsię różnymitypami

ichwewnętrznegoskonfigurowania(Pathela,2017),naprzykładkarierywielokie-

runkowezkonfiguracjąsymultaniczną(ang.concurrent multiple careers)orazse-

kwencyjną(ang.sequential multiple career).

Rodzaje multiple career portfolio

Charakterystyki każdego ztypów wielokierunkowych karier bazują na właściwej

dlańmetaforzeilustrującejjegoistotnecechy.Możnawyróżnićnastępującemodele

(choćzachodzącemiędzynimiróżnicenierysująsięostro):

1.Bento-box multiple career model(Rinne,2021a;2021b)–metaforaodwołuje

siędorodzajujapońskiegopudełkowegopojemnikaobiadowego,wktórym

poszczególnepotrawyrozmieszczonesąwodrębnychprzegródkach,aosoba

spożywającaposiłekmożedowolniedonichsięgać;powyższametaforaza-

stosowanadozagadnieniarealizowaniakarieryzawodowejpozwalapostrze-

gaćpudełkobentojakowypełnioneróżnymiumiejętnościamiskumulowany-

miwcześniejprzezjednostkę,doktórychmożeonasięgaćterazzależnieod

swoichaktualnychpotrzeb,preferencjibądźwarunkówpracydyktowanych

merytorycznym profilem podejmowanego projektu/zadania (Rinne, 2021b).

Ów zbiór najróżniejszych umiejętności odzwierciedla wistocie historię za-

wodowegoipozazawodowego życiajednostki, aterazmogą byćone przez

23Modele zwinnych karier zawodowych we współczesnych organizacjach i na rynkach pracy

jednostkę dowolnie miksowane idopasowywane do pojawiających się wy-

magań.Poszczególneskładowemodelubento-boxmogądotyczyćpracyna

kilkustanowiskachwniepełnymwymiarzeświadczonejwróżnychformach

czynaróżnychzasadachdlaróżnych pracodawcówiczęstowodmiennych

dziedzinachmerytorycznych(Dansby-Giles,2019),mogątakżeobejmować

podejmowanieaktywnościzawodowejnazasadachsamozatrudnienia.

2.Flower career model (Rinne, 2021a; 2021b; 2021c) – podczas gdy model

bento-boxukierunkowanyjestnainwentaryzowanieieksploatowanieportfo-

lioumiejętności,tomodel„kwiatowy”zorientowanyjestprzedewszystkimna

ichrozwijanie.Możnawskazaćdwaaspektywyrażaneprzezmetaforę„kwia-

tu”:popierwsze,wstrukturzerozwijającegosiękwiatupowiniencojakiśczas

zostać„wyhodowany”przezjednostkęjakiśnowypłatek(cowrealiachkarie-

rowychoznaczapermanentniepodejmowaneprzezjednostkęstaraniaowzbo-

gacanieportfoliowłasnychumiejętnościokolejnyelement),powtóre,kwiat

wtrakcieswojegorozwojuwnaturalnysposóbprzechodziodfazypoczątko-

wejdofazyszczytowegorozkwitu,awreszciewchodziwstanuwiąduiob-

umierania,powodującwrezultaciekoniecznośćzastąpieniagonowąrośliną

(cowrealiachkarieryoznaczarozwijanieprzezjednostkęswoichaktywności

zawodowychdostanuprosperity,leczzpojawiającymsięcorazwyraźniejod-

czuciemznudzenia,atrofiąsatysfakcjisamorealizacyjnej,awreszciewypale-

niazawodowego).Wobuprzypadkachwysiłkipodejmowaneprzezjednostkę

narzeczrozwojuswojegoportfolioumiejętnościmającharakterproaktywny

iświadomie planowany; ich podstawą są czynione przez jednostkę obser-

wacjerynku pod kątemistniejącego na nimzapotrzebowania na konkretne

umiejętności,atakżepodejmowanieprzezjednostkękrytycznejrefleksjinad

sytuacjami związanymi zwłasnymi działaniami zawodowymi, co pozwala

identyfikowaćewentualnelukiwtymzakresieorazkonfrontowaćjezesferą

własnychzainteresowań.

Orientacja jednostki na rozwój portfolio swoich umiejętności zawodowych

oznaczawistociekoniecznośćpermanentnegouczeniasię.Procesrozwijania

przezjednostkęwłasnegoportfolioumiejętnościczęstoprowadzi–zwłasz-

cza wsytuacji, gdy ma on charakter reaktywny (jest słabo poddany plano-

waniu)–dokształtowaniasięportfoliojakozbiorudośćizolowanychcech.

Gdynatomiastrozwójtenjestwynikiemproaktywnegoplanowania,portfolio

umiejętnościbudujesięjakospójnywewnętrzniesyndromcech,dziękiczemu

możliwejest jego narracyjne interpretowanie (wskazywanie,jak różne ele-

mentyportfoliowspierająsięwzajemnieiwspółgrająjakokombinacjaumie-

jętności).

Możnateżwyodrębnićróżneprofileumiejętnościznajdującychsięwstruk-

turach portfolio (Rinne, 2021b): profil typu I(posiadanie wiedzy specjali-

stycznejbezwsparciapodstawowychumiejętności),profiltypuT(posiadanie

24 Piotr Bohdziewicz

szerokiegozakresuumiejętnościpodstawowychorazpogłębionejwiedzyspe-

cjalistycznejwzakresietylkojednejdomeny),profiltypuPi(posiadaniesze-

rokiegozakresuumiejętnościpodstawowychorazpogłębionejwiedzyspecja-

listycznejwzakresieconajmniejdwudomen)orazprofiltypuX(posiadanie

szerokiegozakresu umiejętności podstawowych, głębokiejwiedzy specjali-

stycznejocharakterzewielodziedzinowymorazrozwiniętejzdolnościzdoby-

waniawiedzywnowychdomenach).Jednostkicharakteryzującesięprofilami

portfoliowymiPiorazXsąwyraźnielepiejprzystosowanedozmieniające-

gosięotoczenia.Stanowiązarazemwyznacznik/wzorzecprocesówrozwoju

portfolioumiejętności.

3.Slashie career model (Alboher, 2012: 10 inast.) – poszczególne strumienie

składowe występujące wramach karier portfoliowych wyrastają zodpowia-

dającychim zbiorów zdolności/wiedzy/umiejętności zawodowych jednostki,

przy czym jednak znaczna część aktywności nosi znamiona samozatrudnie-

nia(ang.freelancing)iwnasileniutejcechymożnaprawdopodobniedoszu-

kiwaćsięróżnicmiędzymodelamikarieryslashieorazbento-box(Lui,2021;

Ng, Tan, 2021). Najczęściej zatem konstrukcja kariery typu slashie polega

narównoległymrealizowaniujejstrumieniaopartegonazatrudnieniustałym

uzupełnionegoróżnymi aktywnościamipobocznymi bazującymina samoza-

trudnieniu.Niektórzyrealizatorzykarierslashieniepodejmująjednakzatrud-

nienia stałego idecydują się na prowadzenie wielokierunkowej aktywności

karierowejwyłączniejakofreelancerzy(Ng,Tan,2021).M.Alboher(2012:10

inast.),opisująckarieręslashie,podkreślała,żerealizowanieposzczególnych

strumienikarierytworzącychtenmodel–pomimofaktu,żenierzadkobywają

onegłębokozróżnicowanepodwzględemmerytorycznym–powinnodostar-

czaćjednostceporcjidoświadczeńocharakterzeprzenośnym,nadającychsię

dowykorzystywaniawramachróżnychobszarówjejaktywnościkarierowej.

Celemdążeńwielurealizatorówkariertypuslashie jestosiągnięciestanurów-

nowagipomiędzywszystkimistrumieniamiaktywnościwjejramach.Rów-

nowagatakamożestanowićwwieluprzypadkachwręczkluczowywarunek

skutecznego realizowania kariery slashie wdłuższej perspektywie: chodzi

bowiemoefektywnegospodarowanieprzezjednostkęzarównowłasnymcza-

sem,jakiwłasnymizasobamienergetycznymi.Niepozostajetooczywiście

bezwpływunaszerokikontekstuwarunkowańobecnychwsferzepozazawo-

dowej.Budowanietakiejwieloaspektowejrównowagistanowijednozistot-

nychwyzwań,wobecktórychstająustawicznieosobykształtująceswojąka-

rieręwedługmodeluslashie.

Badaniaprowadzonew2016rokunabrytyjskichrynkachpracypokazują,że

realizatoramikariertypuslashiebywająosobynależącedoróżnychgenera-

cjipracowniczych.Jednakżezdecydowanieczęściejczyniątoprzedstawiciele

pokoleniamillennialsów(Y),którzykierująsięwprzeważającejmierzemoty-

25Modele zwinnych karier zawodowych we współczesnych organizacjach i na rynkach pracy

wamiocharakterzewyraźnieprorozwojowym,zkoleijednostkinależącedo

generacjiwcześniejszychzorientowanesązazwyczajnazwiększanieswoich

zarobków(Franklin,2016).Zewzględunapopularnośćkarierslashiewśród

millennialsówigeneracjiZorazwynikającąztegołatwośćprzemiennegore-

definiowaniawłasnejtożsamościzawodowejczęstosąoniokreślanimianem

żonglerówkarierą–ang.career jugglers(Franklin,2016).

Wzrost liczby osób realizujących (bądź zamierzających realizować) model

karieryslashiestanowidlawieluorganizacjiwyzwanie,bytworzyćodpowia-

dająceimśrodowiskopracy(ang.slash culture),zważywszychoćbynafakt,

żesątoczęstokroćjednostkiwysoceutalentowane,napozyskaniuiretencji

których organizacjom współcześnie zależy wstopniu szczególnym.Warun-

kiemelementarnymjestzaakceptowaniewramachorganizacjipotrzebiocze-

kiwańtychpracowników,którzyrealizująkarieryslashie(cobyćmożewiąże

się zkoniecznością przekonstruowania dotychczasowego psychologicznego

kontraktuzatrudnieniatyputransakcyjnego.Zestronyorganizacjibyłabyto

oferta ukierunkowana na rozwój pracownika, na przykład poprzez umożli-

wieniemuwchodzeniawróżneprojekty ocharakterzerozciągającym(ang.

stretch projects),połączonazofertąodnoszącąsiędowarunkówtworzących

szeroką elastyczność pracy, wtym na przykład wzakresie czasu pracy czy

wykonywaniazadańwsposóbzdalny,wzamiannatomiastorganizacjauzy-

skałabymożnośćkorzystaniazkapitałuszerokichdoświadczeń,kompetencji

isiecirelacjipracownikajakorealizatorakarieryslashie).Bezwątpieniateż

ofertazestronyorganizacjipowinnabyćuzupełnionaorozwinięteprogramy

równowagipraca–życie.

4.Multi-hyphenal career model(Gannon,2018:77inast.;2020)–istotnymwy-

różnikiemtegomodelujestrealizowanieprzezjednostkęwielokierunkowej

aktywnościzawodowejna zasadziesamozatrudnienia,na własnyrachunek,

na własne ryzyko ina pełną własną odpowiedzialność (ang. freelancing).

E. Gannon, autorka książek opisujących „wielomyślnikowe” modele karie-

ry(każdyz„myślników”masymbolicznieoddzielaćodsiebieposzczególne

rodzajeaktywnościzawodowejprowadzonejprzezjednostkę),podkreśla,że

kluczowązasadąmodelowaniajestdopasowywanieindywidualnychaktyw-

nościzawodowych dopozostałych obszarówżycia jednostki tak,by każdy

znichmógłpozostawaćrelatywniewolnyodnapięćikonfliktów.Jednakże

gloryfikowaniemodelu kariery (izarazem stylużycia) typu multi-hyphenal

spotykasięnierzadkozkrytycznymiuwagami,żewdążeniachwielujedno-

stekrealizującychtemodeleujawniasięzamiastuzyskiwaniażyciowejsamo-

realizacjizawodowej zwyczajna,aczasem brutalnawalka oprzetrwaniena

wysocekonkurencyjnymrynkupracy(Shaner-Bradford,2019).

Symultanicznerealizowanieprzezjednostkękilkukierunkówkarieryzawo-

dowej oznacza, że choć wżadnym znich na ogół nie osiąga ona poziomu

26 Piotr Bohdziewicz

hiperspecjalizacji(anajprawdopodobniejjedyniepoziombiegłościzawodo-

wej), to zpowodu ich merytorycznego zróżnicowania minimalizowane jest

prawdopodobieństwo pojawienia się wypalenia zawodowego. Ponadto do-

świadczeniauzyskiwaneprzezjednostkęwramachjednejdziedzinykariery

zregułyprzyczyniająsiędonabieraniabiegłościwinnych(zjawiskotzw.za-

pylaniakrzyżowego–ang.cross-pollinate).

Jednostkarealizującakarierę„wielomyślnikową”(atakżewiążącysięztym

stylżyciatypumulti-hyphenal)powinnasformułowaćwłasnąwizjęsukcesu

wtymzakresiezgodnązosobistymipreferencjamiżyciowymi,copozwolijej

podejmowaćoptymalnedecyzjeorozwojukariery.

Podsumowanie

Jakwynikazprzedstawionychwyżejanaliz,możnawyróżnićdwazasadniczerodza-

jemodelikarierzwinnych,atakże–idączatymrozróżnieniem–zbudowaćszcze-

gółowszeichtypologie(tab.1).

Tabela 1. Modele karier zwinnych

Modele karier zwinnych

Modele typu jungle gym Modele typu portfolio

wielość i różnorodność powiązanych wzajemnie

ścieżek kariery w organizacji, po których

dowolnie może się przemieszczać realizator

kariery

zdiagnozowane zdolności, doświadczenia

i umiejętności pracownika stanowią jego

portfolio umożliwiające mu indywidualne

kształtowanie kariery

szerokie spectrum opcji dla każdego kolejnego

kroku w karierze (w ramach określonej funkcji

bądź w poprzek organizacji)

każdy kolejny krok w karierze pracownika jest

dokonywany z uwzględnieniem portfolio jego

zdolności, doświadczeń i umiejętności

promowanie mobilności wewnętrznej jednostek

(z dostarczaniem im informacji o możliwościach

rozwoju kariery w organizacji)

procesy kierunkowania poszczególnych

kroków w karierze (w tym dopasowywanie

zawartości indywidualnego portfolio zdolności,

doświadczeń i umiejętności do wymogów

kolejnych ról) są często wspomagane

technologiami sztucznej inteligencji

modele zwinnych karier typu jungle gym:

– squiggly career model (ruchy karierowe po

strukturach „ściany wspinaczkowej”)

– honeycomb career model – (ruchy karierowe

typu „wydłużony skok”)

modele karier zwinnych typu portfolio:

a) oparte na indywidualnym portfolio

doświadczeń i umiejętności zawodowych:

– model okazjonalnej subiektywnej diagnozy

portfolio

– model badging type

b) oparte na portfolio wielu karier (multiple

career portfolio):

– bento-box career model

– flower career model

– slashie career model

– multi-hyphen career model

Źródło: opracowanie własne na podstawie Thoma, 2021a.

27Modele zwinnych karier zawodowych we współczesnych organizacjach i na rynkach pracy

Współczesne realia binzesowe, trafnie opisywane przez zestaw cech VUCA,

skłaniająwiększośćorganizacjidostawaniasiębardziejzwinnymiwswoimfunk-

cjonowaniu.Organizacyjnazwinnośćmożewistociebyćosiągalnajedyniepoprzez

cechyludzi:toonipowinnicharakteryzowaćsię umiejętnościąszybkiegoadapto-

waniasiędozmian,wykazującprzytymswojetwórczezaangażowanie.Wtakich

warunkachrealizowaniekarierzawodowychprzezpracowników,przyodpowiednim

wsparciuzestrony organizacji,możewistotnym stopniukształtowaćunich takie

właśniewalory.Zwłaszczapraktycznedoświadczeniazbieraneprzezpracowników

okazująsięwtymprocesiekluczowe:powinnytobyćjednakdoświadczeniamultity-

piczne,możliwieszerokozróżnicowane,wszelkabowiemmonotypicznośćdoświad-

czeńnajczęściejprowadzidozamykaniapracownikawskorupierutyny.Dlategoteż

ważnym działaniem organizacyjnego wsparcia jest możliwie częste angażowanie

pracownikówwróżnetypyprojektów,zwłaszczawprojektyrozciągające.Innąważ-

nąkwestiąokazujesięakceptowanieprzezorganizacjęfaktu,żeczęśćpracowników

etatowychorganizacjichcerównocześnierozwijaćswojekarieryzawodowewedług

modelu wielokierunkowego portfolio wychodzącego poza organizację. Ze strony

organizacjipowinnioniotrzymywaćwsparcieumożliwiające,anawetułatwiające

improwadzenietakiejaktywności(koniecznośćbudowaniawspomnianejwcześniej

kulturyorganizacyjnejtypuslashie).Kryjesięwtymbowiemszansapozyskiwania

przeztękategoriępracownikównowychdoświadczeń,którepóźniejmogąbyćwy-

korzystywaneworganizacji.

Organizacjepowinnybyćrównieżotwartenawspółpracęzjednostkamidziałają-

cyminiezależnienazawodowychrynkachpracy,włączającjewprocesyrealizowa-

nychusiebieprojektów.Praktykatakabędziesprzyjaławzbogacaniupracowników

organizacjidoświadczeniami„wnoszonymi”.

Organizacyjne wspieranie zwinnych karier pracowniczych wymaga zdecydo-

wanieodmiennychmetoddziałanianiżwspieraniekariertradycyjnych,opartychna

prostychdrabinachstanowisk.Tymczasem,jakmożnawnosićnapodstawieblogo-

wychopiniiwielukonsultantów,wznacznejczęściwspółczesnychorganizacjikadry

zarządzająceciąglesąskłonnetrwaćprzytradycyjnychpodejściachwtymzakresie

mimopojawiającychsięnowychwyzwań.

Bibliografia

AlboherM. (2012),One person/multiple careers: The original guide to the slash

career,HeyMarci,NewYork.

BatraJ.(2021),What shape is your career,www.theaccidentalfreelancer.com/blog/

what-shape-is-your-career[dostęp:20.11.2021].

Botha F. (2020), How to consider a portfolio career for the new normal in

2020?, https://www.forbes.com/sites/francoisbotha/2020/09/14/ho-

28 Piotr Bohdziewicz

w-to-consider-a-portfolio-career-2020/?sh=2ef469735b20 [dostęp:

12.01.2021].

Butzhammer N. (2019), Career design in agile organizations, Leopold-Franzens-

-University,Innsbruck.

Dansby-GilesG.(2019),Portfolio careers: are you ready for the challenge?,https://

www.ncda.org/aws/NCDA/pt/sd/news_article/218548/_PARENT/CC_lay-

out_details/false[dostęp:29.09.2020].

DraperA.(2022),Career development may mean career disruption,https://www.busi-

ness2community.com/human-resources/career-development-may-mean-ca-

reer-disruption-02241583[dostęp:2.08.2022].

FranklinN.(2016), One in five working millennials in the UK have two or more

jobs,https://workplaceinsight.net/one-five-working-millennials-uk-two-jobs

[dostęp:14.06.2020].

GannonE.(2018),The Multi-Hyphen Method: Work less, create more, and design

a career that works for you,Hodder&StoughtonLtd,London.

GannonE.(2020),The Multi-Hyphen Life: Work less, create more, and design a life

that works for you,AndrewsMcMeelPublishing,KansasCity.

HandyCh.(1998),Wiek przezwyciężonego rozumu,BusinessPress,Warszawa.

JohansenB. (2012),Leaders Make the Future: Ten New Leadership Skills for an

Uncertain World,Berrett-KoehlerPublishers,SanFrancisco.

KayeB.,GiulioniJ.W.(2012),Lose the career ladder and hit the wall,https://www.

td.org/magazines/td-magazine/lose-the-career-ladder-and-hit-the-wall [do-

stęp:2.11.2021].

Kaye B., Giulioni J.W. (2016), Consider the career climbing wall, https://www.

td.org/insights/consider-the-career-climbing-wall[dostęp:18.08.2021].

LuiH.(2021),How to have (and explain) a career with multiple paths,https://www.

fastcompany.com/90664576/how-to-have-and-explain-a-career-with-mul-

tiple-paths[dostęp:3.06.2022].

MillerJ.(2019),4 rules for accepting a stretch assignment,https://www.forbes.com/

sites/jomiller/2019/02/14/4=-rules-for-accepting-a-stretch-assignment/?sh-

6163b806566b[dostęp:13.02.2021].

NgA.,TanE.(2021),No turning back for these ‘slashies’ who gave up stable jobs

to take on multiple careers, https://www.cnbc.com/2021/05/02/hong-kon-

g-slashies-reject-traditional-jobs-to-pursue-multiple-careers.html [dostęp:

3.06.2021].

PathelaA. (2017), A practical guide to having multiple careers, https://blog.mar-

kgrowth.com/a-practical-guide-to-having-multiple-careers-3eae8748fde2

[dostęp:22.02.2019].

PrattM.K.(2021),Guide to digital badges for the workplace,https://www.techtarget.

com/searchhrsoftware/feature/Guide-to-digital-badges-for-the-workplace

[dostęp:9.06.2021].

29Modele zwinnych karier zawodowych we współczesnych organizacjach i na rynkach pracy

RinneA.(2021a),Why you should build a “career portfolio” (not a “career path”)?,

https://hbr.org/2021/10/why-you-should-build-a-career-portfolio-not-a-care-

er-path[dostęp:18.12.2021].

RinneA.(2021b),When change is the only constant, a mindset shift can keep you

grounded, https://www.mckinsey.com/featured-insights/mckinsey-on-bo-

oks/author-talks-april-rinne-on-finding-calm-and-meaning-in-a-world-of-

flux[dostęp:21.04.2022].

RinneA. (2021c), Flux: 8 superpowers for thriving in constant change, Berrett-

-KoehlerPublishers,Oakland.

ShafferL.S.,ZalewskiJ.M.(2011),Career advising in a VUCA environment,“NA-

CANDAJournal”,Vol.31(1).

Shaner-BradfordN.(2019),What do you do? I’m a podcaster – vlogger – model –

DJ, https://theoutline.com/post/8301/everyone-you-know-is-a-multi-hyphe-

nate[dostęp:5.02.2020].

ThomaCh.(2021a), How to build a successful agile career management?,https://

www.linkedin.com/pulse/how-build-successful-agile-career-managemen-

t-upstream-christoph-thoma[dostęp:10.11.2021].

ThomaCh.(2021b),How to build an agile career experience? – Upstream the Talent

pipeline, https://www.linkedin.com/pulse/how-build-agile-career-experien-

ce-upstream-talent-pipeline-thoma[dostęp:10.11.2021].

TupperH.,EllisS.(2020),Squiggly career. Ditch the ladder, discover opportunity,

design your career,PenguinBooksLtd.,UK.

Summary

Models of agile careers in contemporary organisations and

labour markets

Today, under the pressure of the intense perturbations taking

place both in the environment of modern organisations and in

today’s labour markets, people’s careers are increasingly taking

on the characteristics of agility. Completely new models are

taking shape, no longer based on traditional job ladders, but on

completely different structures and development methods, such

as „jungle gyms” and portfolios. Organisations, also focused

on building the attributes of their own agility, should implement

new career models to their advantage and support them with

commitment. Some organisations are doing this, but in many

there are barriers due to a lack of knowledge or conservative

attitudes of managers.

Keywords: agile organisation, contemporary labour market,

agile career models, agile career planning, agile career

development