e-mail: anna.bojanowska89@gmail.com
https://doi.org/10.25312/2391-5129.35/2022_04abbg
Inwazja Federacji Rosyjskiej na Ukrainę pociągnęła za sobą wie- le konsekwencji, jedną z nich są wzmożone migracje obywateli Ukrainy do Polski. W odpowiedzi na nie podjęto działania legi- slacyjne mające uprościć zarówno wjazd, jak i pobyt osób szu- kających schronienia w naszych granicach. Podstawowym do- kumentem, jaki powstał w tym celu, jest Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Niniejszy artykuł skupia się na analizie wymienionej ustawy w kontekście uproszczenia dostępu do rynku pracy oraz szeroko rozumianej pomocy oby- watelom Ukrainy w związku z działaniami wojennymi.
Słowa kluczowe: rynek pracy, świadczenia, Ukraina, legislacja
Wybuch wojny rosyjsko-ukraińskiej, który nie był zaskoczeniem, biorąc pod uwagę wcześniejsze deklaracje ze strony rosyjskiej, zmienił sytuację międzynarodową na nieprzewidywaną skalę. Chociaż przesłanki działań militarnych można było dostrzec
* Mgr Anna Bojanowska-Sosnowska – Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi.
** Dr Beata Groblewska-Bogusz – adiunkt w Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi.
dużo wcześniej zarówno w wypowiedziach Władimira Putina, jak i podejmowa- nych przez stronę rosyjską działaniach na terenach granicznych, rosyjska inwazja na Ukrainę zachwiała poczuciem bezpieczeństwa całej Europy. Atak rosyjskich wojsk i wkraczanie na okupowane tereny pod pozorem ochrony obywateli rosyjskich, na- potkały opór ze strony Ukrainy, stając się jednocześnie przyczynkiem masowej mi- gracji ludności cywilnej. Zmieniło to diametralnie sytuację migracyjną większości państw graniczących z Ukrainą, w tym również Polski, która wkrótce stała się lide- rem Europy pod względem liczby przyjętych uchodźców.
Jak wynika z komunikatów Straży Granicznej, od początku rosyjskiej napaści w związku z konfliktem przybyło do Polski ponad 7,5 mln osób, przy czym sytuacja ta zmienia się dynamicznie. Duża część uchodźców przemieściła się bowiem dalej w głąb kontynentu, niektórzy zdążyli już wrócić do objętej działaniami wojennymi ojczyzny, inni w ogóle opuścili Europę. W dalszym ciągu też odnotowujemy napływ nowych osób z terenów objętych działaniami wojennymi. Trudno więc wnioskować o dokładnej liczbie uchodźców, którzy pozostali na stałe na terenie Polski, opierając się jednak na informacji Straży Granicznej, można przyjąć, że są to obecnie ponad 2 mln osób. Co więcej, spory odsetek uchodźców otwarcie deklaruje chęć pozostania w naszym kraju w dłuższej perspektywie czasowej, nawet po zakończeniu konfliktu rosyjsko-ukraińskiego.
Biorąc pod uwagę aktualną skalę przyjazdów oraz deklaracje uchodźców w kwe- stii pozostania w kraju po zakończeniu wojny, warto zadać sobie pytanie o zakres szeroko pojętej pomocy, z której mogą skorzystać obywatele Ukrainy na terenie naszego kraju. Tym bardziej że kwestia ta budzi obecnie szereg dyskusji, a sama pomoc, będąc swoistą kością niezgody, obciąża w znacznym stopniu budżet nasze- go państwa. Uwzględniając powyższe kwestie, poddamy analizie faktyczny zakres systemowej pomocy mającej na celu zapewnienie uchodźcom godnych warunków bytowych i uproszczenie dostępu do rynku pracy.
Podstawowym elementem wsparcia obywateli Ukrainy uciekających do Polski przed wojną i wiążących swoją przyszłość z naszym krajem są świadczenia socjalne oraz dostęp do rynku pracy. Kwestie te reguluje Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, opublikowana w Dzienniku Ustaw 12 marca 2022 roku.
Ustawa weszła w życie – w większości przepisów – z dniem ogłoszenia, z mocą od dnia 24 lutego 2022 roku i legalizuje, będący wynikiem działań wojennych prowa- dzonych przez Federację Rosyjską na terenie Ukrainy, pobyt obywateli ukraińskich wraz z rodzinami na terytorium RP. Zgodnie z art. 2 ustawy ma ona zastosowanie również do małżonków obywateli Ukrainy, którzy nie mają obywatelstwa ukraiń- skiego, pod warunkiem że osoba taka przybyła „na terytorium Rzeczypospolitej Pol-
skiej z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa i nie jest obywatelem polskim” (Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na teryto- rium tego państwa).
W ustawie uregulowano również kwestię wsparcia finansowego dla działań po- mocowych realizowanych przez wojewodów, jednostki samorządu terytorialnego oraz inne podmioty na rzecz obywateli Ukrainy. Ustawa dodatkowo uszczegółowia zadania oraz zakres odpowiedzialności poszczególnych podmiotów w kontekście działań pomocowych również w zakresie pobytu, edukacji czy opieki zdrowotnej.
Za najważniejsze przepisy w kontekście pomocy socjalnej obywatelom Ukrainy w powyższej ustawie należy uznać: art. 12, art. 13, art. 26, art. 27, art. 29, art. 30,
art. 31, art. 32, art. 33, art. 34, art. 36, art. 37 oraz art. 53 (tab. 1). Narzędzia pozwa- lające na otwarty dostęp do rynku pracy i do uprawnień z nim związanych opisane są zaś w: art. 22, art. 22a, art. 22b, art. 22c, art. 22d, art. 22e, art. 22f, art. 22g, art. 22h, art. 23, art. 23a, art. 24, art. 34, art. 39, art. 46, art. 47, art. 48, art. 49, art. 57, art. 58,
art. 61, art. 62, art. 64.
Tab. 1. Najważniejsze przepisy Ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, dotyczące zabezpieczenia socjalnego, pomocy oraz rynku pracy
Pomoc socjalna | |
Numer artykułu | Czego dotyczy – opis skrócony |
art. 12 | Pomoc Wojewody oraz inne |
art. 13 | Świadczenie pieniężne dla podmiotów zapewniających zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy |
art. 26 | Prawo do świadczeń |
art. 27 | Pełnienie funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenie rodzinnego domu dziecka wobec dziecka będącego obywatelem Ukrainy |
art. 29 | Świadczenia pieniężne i niepieniężne na zasadach i w trybie Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej |
art. 30 | Świadczenia pieniężne i niepieniężne na zasadach i w trybie Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej |
art. 31 | Pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę |
art. 32 | Bezpłatna pomoc psychologiczna |
art. 33 | Pomoc żywnościowa w ramach Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym |
art. 34 | Środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych |
art. 36 | Środki Funduszu Solidarnościowego |
art. 37 | Uprawnienie do opieki medycznej |
art. 53 | Przyznawane świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym |
Dostęp do rynku pracy | |
Numer artykułu | Czego dotyczy |
art. 22 | Uprawnienie do wykonywania pracy w Polsce |
art. 22a–g | Funkcjonowanie systemu pośrednictwa i kontaktu, dane, użytkownicy, oferty. Użytkownicy systemu |
art. 22h | Udostępnienie informacji w Biuletynie Informacji Publicznej |
art. 23 | Podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej |
art. 23a | Zatrudnienie na stanowiskach pomocniczych i obsługi w samorządzie |
art. 24 | Ochotnicze Hufce Pracy – Ukraińcy od 12. do 25. roku życia |
art. 34 | Środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych |
art. 39 | Zezwolenie na pobyt czasowy a praca |
art. 46–49 | Zatrudnianie nauczycieli akademickich, pracowników naukowych, w jednostkach Sieci Łukasiewicza |
art. 57–58 | Zatrudnianie w oświacie |
art. 61–62, 64 | Zatrudnianie w służbie zdrowia |
Źródło: opracowanie na podstawie Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.
Na podstawie wymienionych przepisów na potrzeby dalszej analizy wyodrębnio- no cztery podstawowe obszary pomocy:
Pomoc socjalna i wsparcie na utrzymanie.
Świadczenia społeczne.
Opieka zdrowotna.
Uproszczenie dostępu do rynku pracy w Polsce oraz podejmowanie i wyko- nywanie działalności gospodarczej.
W zakresie pomocy socjalnej i wsparcia na utrzymanie (pkt I) pomoc udzielana jest przez wojewodów i samorządy. Obejmuje ona środki, których przeznaczeniem jest po- krycie kosztów zakwaterowania lub całodziennego wyżywienia zbiorowego. W ramach tego świadczenia obywatele Ukrainy mają prawo wystąpić o jednorazowe świadczenie pieniężne na utrzymanie w wysokości 300 zł na osobę. Środki te mają na celu pokrycie wydatków związanych z podstawowymi potrzebami, jak żywność, odzież, środki higie- ny czy opłaty mieszkaniowe. Innym przewidzianym przez ustawę rozwiązaniem w za- kresie wsparcia na utrzymanie są paczki żywnościowe lub posiłki w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa 2014–2020 współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym. Rozwiązaniem pośrednim w zakresie wsparcia na utrzymanie jest również pomoc przewidziana dla osób, które zapewniły zakwaterowanie i wyżywienie uciekającym przed wojną. Każdy z tych podmiotów, w szczególności osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo domowe, mogą otrzymać świadczenie pieniężne, którego wysokość określa rozporządzenie Rady Ministrów.
Drugi z obszarów pomocy, czyli świadczenia społeczne (pkt II) umożliwia oby- watelom Ukrainy dostęp do pomocy społecznej, w tym: świadczeń rodzinnych,
świadczenia wychowawczego, świadczenia Dobry Start, dofinansowania dotyczą- cego obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, rodzinnego kapitału opiekuńczego.
Obywatelom Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium Polski zagwaran- towano również dostęp do opieki zdrowotnej (pkt III) na tych samych zasadach, co obywatelom naszego kraju. Narodowy Fundusz Zdrowia pokrywa koszty każdego świadczenia medycznego wykonanego dla obywatela Ukrainy w ramach NFZ (Usta- wa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa; Nowelizacja ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, 2022).
Ostatni z wymienionych obszarów, to jest uproszczenie dostępu do rynku pracy w Polsce oraz podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej (pkt IV), od- nosi się do funkcjonowania następujących aspektów polityki rynku pracy:
uproszczenia dostępu do rynku pracy w Polsce,
podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej,
zatrudniania pracowników w branżach szczególnych (nauka, ochrona zdro- wia, jednostki badawcze, samorząd),
dostępu do środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełno- sprawnych,
wsparcia procesu systemami teleinformatycznymi.
Z powyższych zagadnień najistotniejsze w kontekście przeprowadzanych w ar- tykule analiz jest uproszczenie dostępu oraz zasad podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej.
Warto nadmienić, że przyjmując za kryterium wyróżnienia czas pobytu uchodź- ców na terenie naszego kraju, uchodźcy mogą skorzystać z pomocy dwojakiego rodzaju (tab. 2). W początkowym okresie (etap 1), w pierwszych dniach pobytu w Polsce, pomoc ta ma charakter doraźny i obejmuje przede wszystkim zapewnie- nie podstawowych potrzeb bytowych uchodźców. Przykładem tego rodzaju pomocy mogą być działania realizowane przez punkty recepcyjne funkcjonujące jako infor- macja, centrum porad, aprowizacja noclegu oraz ciepłego posiłku czy doraźnej opie- ki medycznej. Pomoc ta mieści się w zakresie punktu I przedstawionych wcześniej obszarów pomocy. W okresie późniejszym, związanym z dalszym pobytem w Polsce (etap 2), realizowane działania pomocowe obejmują zapewnienie dostępu do rynku pracy i świadczeń oraz innego rodzaju wsparcia na tych samych zasadach, na jakich mogą korzystać z nich Polacy. Ten rodzaj pomocy ma na celu ułatwienie codzienne- go życia w naszym kraju w dłuższym okresie oraz usamodzielnienie się obywateli Ukrainy w Polsce. Mieści się w zakresie przedmiotowym pozostałych trzech wyróż- nionych obszarów pomocowych.
Tab. 2. Podział świadczeń ze względu na etap pobytu w Polsce
Etap | Charakter pomocy |
Etap 1 |
osobę |
Etap 2 |
|
Źródło: opracowanie własne.
Pomoc na mocy ustawy można również sklasyfikować ze względu na jej adresa- tów: osoby uciekające przed konfliktem bądź niemogące wrócić do domu ze względu na konflikt, osoby goszczące uciekających przed konfliktem, samorządy świadczące dalszą pomoc oraz NGO świadczące dalszą pomoc.
Pomoc doraźna niesiona obywatelom Ukrainy była kluczowa w zapewnieniu spraw- nej aprowizacji oraz uniknięciu kryzysu na granicy. Trwająca do chwili obecnej woj- na oraz utrzymująca się migracja ludności ukraińskiej sprawiają jednak, że w dłuż- szej perspektywie tylko skoordynowane działania systemowe pozwolą poprawić sytuację osób, które uciekły do Polski przed wojną. Działania te przyjmują postać:
wypłaty świadczeń pieniężnych,
wypłaty świadczeń rodzinnych, wychowawczych i z pomocy społecznej dla uchodźców z Ukrainy,
opieki medycznej, w tym również zakupu i wydawania produktów leczniczych,
zapewnienia finansowania przejazdów środkami transportu publicznego,
zapewnienia obsługi punktów recepcyjnych,
wsparcia jednostek samorządu terytorialnego w zakresie wychowania przed- szkolnego, szkół i placówek oraz dowożenia uczniów (Fundusz Pomocy dla Ukrainy, b.r.).
Finansowanie lub dofinansowanie zadań związanych z pomocą Ukrainie reali- zowane jest zarówno ze środków budżetowych, jak i innego rodzaju źródeł, między innymi wpłat jednostek sektora finansów publicznych, wpływów ze skarbowych pa- pierów wartościowych, środków z obligacji wyemitowanych przez BGK czy innych przychodów, w tym darowizn.
W dalszej części artykułu zostaną omówione wybrane świadczenia pomocowe, z których mogą skorzystać uchodźcy decydujący się na przedłużenie pobytu w Polsce.
Obywatele Ukrainy, którzy przekroczyli granice naszego kraju po 23 lutego 2022 roku, przebywają legalnie na terenie Polski i chcą pozostać w Polsce, mogą ubiegać się o świadczenia przyznawane przez ZUS1. Świadczenia te obejmują te same rodzaje świadczeń, z których korzystają obywatele Polski, czyli: świadczenie wychowawcze, tak zwane 500+, rodzinny kapitał opiekuńczy, dofinansowanie poby- tu w żłobku i zasiłek opiekuńczy dla opiekuna tymczasowego dziecka. W przypadku każdego ze świadczeń ustawodawca określił szczegółowo zakres świadczenia oraz warunki jego przyznania (tab. 3).
Tab. 3. Rodzaje świadczeń z ZUS dla rodzin/osób mających pod opieką dziecko (wybrane aspekty)
Nazwa świadczenia | Komu/kiedy przysługuje | Opis | Podstawa prawna |
Świadczenie wychowawcze z programu Rodzina 500+ (tak zwane 500+) | Na każde dziecko w wieku do 18 lat, które mieszka w Polsce. | Świadczenie dla rodzica lub opiekuna tymczaso- wego i osoby sprawującej pieczę zastępczą nad dzieckiem. | Ustawa z dnia 11 lute- go 2016 r. o pomocy państwa w wychowy- waniu dzieci |
Rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO) | Na drugie i kolejne dziecko w wieku 12–35 miesięcy, które mieszka w Polsce. | Świadczenie dla rodzica i opiekuna tymczasowego. | Ustawa z dnia 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym |
1 Pobyt w Polsce uznaje się za legalny przez 18 miesięcy, począwszy od 24 lutego 2022 roku lub od daty rzeczywistego przekroczenia granicy po 23 lutego 2022 roku dla obywateli Ukrainy, któ- rzy wjechali legalnie z Ukrainy do Polski po 23 lutego 2022 roku ze względu na działania wojenne i chcą pozostać w Polsce, a same świadczenia dla rodzin przysługują nie dłużej niż przez okres prze- bywania w Polsce. Zapis ten jest wiążący dla większości przedstawianych w tym rozdziale świad- czeń (Wsparcie finansowe dla obywateli Ukrainy, którzy mają pod opieką dziecko, 2022).
Nazwa świadczenia | Komu/kiedy przysługuje | Opis | Podstawa prawna |
Dofinanso- wanie pobytu w żłobku | Na: | Do 400 zł miesięcznie dofinansowania opłaty za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna. Dziecko musi być wpi- sane przez żłobek, klub dziecięcy lub dziennego opiekuna do rejestru żłob- ków i klubów dziecięcych albo wykazu dziennych opiekunów. Jest to świadczenie dla rodzica, opiekuna tymcza- sowego i osoby sprawują- cej pieczę zastępczą nad dzieckiem. | Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 |
Świadczenie z programu Dobry Start (tak zwane 300+) | Kwota 300 zł raz w roku na każde dziecko w wieku do 20 lat (lub do 24 lat w przypadku ucznia z nie- pełnosprawnością), które mieszka w Polsce i uczy się w szkole. | Świadczenie dla rodzica, opiekuna tymczasowe- go i osoby sprawującej pieczę zastępczą nad dzieckiem. | Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej |
Zasiłek opiekuńczy dla opiekuna tymczasowe- go dziecka z Ukrainy | Zasiłek opiekuńczy przysłu- guje opiekunowi tymczaso- wemu, gdy opiekuje się on zdrowym dzieckiem w wieku do 8 lat, ponieważ: został zamknięty żłobek, klub dziecięcy, przedszkole lub szkoła, do których dziecko uczęszcza i został o tym powiadomiony w terminie krótszym niż 7 dni przed dniem ich zamknięcia, zachorowała niania, z którą ma zawartą umowę uaktyw- niającą, albo zachorował dzienny opiekun, który spra- wuje opiekę nad dzieckiem, chorym dzieckiem, chorym dzieckiem niepełnospraw- nym w wieku do 18 lat. | Prawo do zasiłku opiekuń- czego przysługuje, jeśli zdarzy się sytuacja, która uzasadnia zwolnienie od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem (na zasadach określonych w ustawie zasiłkowej). | Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubez- pieczenia społeczne- go w razie choroby i macierzyństwa (tak zwana ustawa zasił- kowa) |
dziecko pierwsze i jedyne w rodzinie,
dziecko pierwsze w rodzi- nie, jeśli na kolejne dziecko otrzymujesz RKO,
dziecko drugie i kolejne w rodzinie w wieku przed ukończeniem 12. miesiąca i po ukończeniu 35. mie- siąca życia, na które został przyznany rodzinny kapitał opiekuńczy i kapitał ten został pobrany w łącznej przysługującej wysokości.
Źródło: O pomocy uchodźcom z Ukrainy podczas obrad ISSA, 2022; Zasiłek opiekuńczy dla opiekuna tymczasowego dziecka z Ukrainy, 2022.
W celu skorzystania ze świadczeń, których dysponentem jest ZUS, konieczne jest wypełnienie odpowiedniego elektronicznego wniosku w języku ukraińskim za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych (PUE) ZUS (Wsparcie finansowe dla obywateli Ukrainy, którzy mają pod opieką dziecko, 2022).
Dodatkowo poza wymienionymi świadczeniami uchodźcy mają możliwość sko- rzystania z udogodnień opracowanych przez ZUS w zakresie tak zwanych dobrych praktyk:
kreatora wniosku o 500+ w języku ukraińskim,
infolinii telefonicznej oraz e-wizyty w języku ukraińskim,
pośrednictwa tłumacza języka ukraińskiego,
bazy miejsc noclegowych dla uchodźców,
akcji „Weekend dla Ukrainy”,
poradnictwa przedstawicieli ZUS w punkcie rejestracyjnym na PGE Narodo- wym (O pomocy uchodźcom z Ukrainy podczas obrad ISSA, 2022).
Świadczenia rodzinne
Kwestie związane z dostępem do świadczeń rodzinnych reguluje Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. W ramach dostępnych świadczeń wymienia się między innymi prawo do korzystania ze świadczeń rodzinnych, o których mowa w Ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Uchodźcy mają zatem moż- liwość otrzymania następujących świadczeń rodzinnych, oczywiście pod warunkiem spełnienia kryteriów formalnych ujętych w ustawie (tab. 4):
zasiłku rodzinnego wraz z dodatkami,
świadczeń opiekuńczych w postaci: zasiłku pielęgnacyjnego, specjalnego za- siłku opiekuńczego oraz świadczenia pielęgnacyjnego,
zapomogi wypłacanej przez gminy na podstawie art. 22a,
świadczenia wypłacanego przez gminy na podstawie art. 22b,
jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka,
świadczenia rodzicielskiego.
Świadczenia rodzinne przysługują uchodźcom tylko wtedy, gdy zamieszkują na te- rytorium RP pod warunkiem złożenia wniosku o przyznanie stosownego świadczenia.
Tab. 4. Świadczenia rodzinne (wybrane aspekty)
Nazwa świadczenia | Komu/kiedy przysługuje | Opis | Podstawa prawna |
zasiłek rodzin- ny oraz dodat- ki do zasiłku rodzinnego |
| Zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzyma- nie dziecka. Do zasiłku rodzinnego przysługują dodatki z tytułu: urodzenia dziecka, opieki nad dziec- kiem w okresie korzy- stania z urlopu wycho- wawczego, samotnego wychowywania dziecka, wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej, kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnospraw- nego, rozpoczęcia roku szkolnego, podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamiesz- kania. | Ustawa z dnia 28 listo- pada 2003 r. o świad- czeniach rodzinnych |
jednorazowa zapomo- ga z tytułu urodzenia się dziecka |
Zapomoga przysługuje, je- żeli matka dziecka pozosta- wała pod opieką medyczną nie później niż od 10. tygo- dnia ciąży do dnia porodu. Do wniosku o ustalenie prawa do jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka należy dołączyć zaświadczenie o pozo- stawaniu matki dziecka pod opieką medyczną nie później niż od 10. tygodnia ciąży do dnia porodu. | Z tytułu urodzenia się ży- wego dziecka przysługuje jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka w wysokości 1000 zł na jedno dziecko. Od 1 stycznia 2013 roku zapomoga ta przysługu- je, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 1922,00 zł netto. Powyższe wynika z Ustawy z dnia 12 października 2012 r. o zmianie ustawy o świad- czeniach rodzinnych. Przy ustalaniu kryterium dochodowego, warunku- jącego nabycie prawa do jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka, mają zastoso- wanie przepisy dotyczą- ce ustalania dochodu określone w ustawie o świadczeniach rodzin- nych. Kwota kryterium dochodowego uprawnia- jącego do zapomogi oraz jej wysokość podlega weryfikacji co 3 lata. | Ustawa z dnia 28 listo- pada 2003 r. o świad- czeniach rodzinnych |
Nazwa świadczenia | Komu/kiedy przysługuje | Opis | Podstawa prawna |
Świadczenie to, podobnie jak wszystkie świadczenia rodzinne, jest wolne od podatku dochodowego. | |||
świadczenia opiekuńcze | Zasiłek pielęgnacyjny przy- sługuje:
Specjalny zasiłek opiekuń- czy przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisa- mi Ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowią- zek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli: nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legity- mującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepeł- nosprawności albo orzecze- niem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub po- mocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczno- ści stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. | Zasiłek pielęgnacyjny wy- nosi 215,84 zł miesięcznie i jest przyznawany w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapew- nienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samo- dzielnej egzystencji. Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje, jeżeli łączny dochód rodziny osoby sprawują- cej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty kryterium dochodowego wynoszącego 764 zł netto (na podstawie dochodów z roku poprzedzają- cego okres zasiłkowy z uwzględnieniem utraty i uzyskania dochodu) i wynosi 620 zł miesięcz- nie. Świadczenie pielęgna- cyjne od 1 stycznia 2022 roku wynosi 2119 zł miesięcznie. Przysługuje ono, jeżeli niepełnospraw- ność osoby wymagającej opieki powstała: nie później niż do ukończenia 18. roku życia albo w trak- cie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukoń- czenia 25. roku życia. | Ustawa z dnia 28 listo- pada 2003 r. o świad- czeniach rodzinnych |
Nazwa świadczenia | Komu/kiedy przysługuje | Opis | Podstawa prawna |
Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z za- trudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:
stopniu niepełnosprawności. |
Nazwa świadczenia | Komu/kiedy przysługuje | Opis | Podstawa prawna |
świadczenie rodzicielskie | – matce albo ojcu dziecka, opiekunowi faktycznemu dziecka (tj. osobie fak- tycznie opiekującej się dzieckiem, jeżeli wystąpiła z wnioskiem do sądu ro- dzinnego o przysposobienie dziecka) w przypadku obję- cia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wo- bec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do ukończenia 10. roku życia – rodzinie zastępczej, z wy- jątkiem rodziny zastępczej zawodowej, w przypadku ob- jęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wo- bec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do ukończenia 10. roku życia – osobie, która przysposo- biła dziecko, w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypad- ku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odrocze- niu obowiązku szkolnego – do ukończenia 10. roku życia | Świadczenie rodzicielskie przysługuje w wysoko- ści 1000 zł przez okres: 52 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziec- ka przy jednym porodzie, przysposobienia jednego dziecka lub objęcia opieką jednego dziecka; 65 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie, przysposobienia dwojga dzieci lub objęcia opieką dwojga dzieci; 67 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie, przysposobienia trojga dzieci lub objęcia opieką trojga dzieci; 69 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie, przysposobienia czworga dzieci lub objęcia opieką czworga dzieci; 71 ty- godni – w przypadku urodzenia pięciorga i wię- cej dzieci przy jednym porodzie, przysposobienia pięciorga i więcej dzieci lub objęcia opieką pięcior- ga i więcej dzieci. | Ustawa z dnia 28 listo- pada 2003 r. o świad- czeniach rodzinnych |
Źródło: Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych.
Warunkiem koniecznym do uzyskania świadczenia jest spełnienie wspomnia- nych wcześniej warunków legalności pobytu oraz posiadanie numeru PESEL. Rów- nież w kontekście świadczeń rodzinnych prawodawca dopuszcza do katalogu do świadczenia opiekuna tymczasowego – jako nową kategorię osoby. Dodatkowym ułatwieniem jest również zapis, że w przypadku świadczenia rodzinnego uzależnio- nego od dochodu wyłącza się ze składu rodziny osoby nieprzebywające w Polsce2.
2 W myśl art. 26 ust. 2 ustawy pomocowej, ustalając prawo do świadczeń rodzinnych uza- leżnionych od kryterium dochodowego, przy ustalaniu dochodu rodziny w przeliczeniu na osobę nie uwzględnia się członka rodziny, który, zgodnie z oświadczeniem osoby ubiegającej się o te świadczenia, nie przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zob. Materiał informacyjny o zasadach przyznawania świadczeń rodzinnych obywatelom Ukrainy przybywającym na teryto- rium Polski w związku z toczącymi się działaniami wojennymi, 2023).
Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny i który został wpisany do rejestru PESEL, przysługuje pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę, przeznaczonego na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żyw- ność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe. Jest to de facto rodzaj jednorazowego zasiłku dla uciekinierów z Ukrainy, określany czasem w sposób populistyczny jako „zasiłek na dzień dobry”. Co istotne, pomimo jasnego opisu charakteru świadczenia oraz katalogu wydatków, na które świadczenie to jest przeznaczone, przepisy nie wprowadzają żadnego wymogu dokumentowania tych wydatków ani trybu kontroli. W praktyce jest to więc równoznaczne z możliwością dowolnego wydatkowania uzyskanych w ramach świadczenia środków. Wypłata świadczenia jest zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej, realizowa- nym przez gminy i w praktyce leży w gestii wójta, burmistrza, prezydenta miasta właściwych ze względu na miejsce pobytu uchodźcy. Co ciekawe, nie ma jednego wzoru urzędowego wniosku potrzebnego do aplikowania o świadczenie, wniosek ten musi jednak zawierać dane osoby składającej wniosek lub dane osoby, w której imie- niu wniosek jest składany (Jakie są warunki otrzymania przez obywatela Ukrainy 300 zł jednorazowego świadczenia pieniężnego?, 2022).
Jak wcześniej wspomniano, osobną kategorię działań pomocowych stanowi świad- czenie pieniężne zapewnione z mocy ustawy podmiotom oferującym zakwaterowa- nie i wyżywienie uchodźcom z Ukrainy. O świadczenie to mogą występować za- równo podmioty gospodarcze, jak i osoby fizyczne. Samo świadczenie przysługuje po złożeniu wniosku za okres zakwaterowania obywatela Ukrainy, pod warunkiem że składający nie otrzymywał za to zakwaterowanie dodatkowego wynagrodzenia, a warunki zakwaterowania i wyżywienia nie zagrażały życiu lub zdrowiu ludzi. Wysokość świadczenia pieniężnego wynosi 40 zł na osobę dziennie. Świadczenie wypłacane jest „z dołu”, po wydaniu decyzji administracyjnej i obejmuje okres od dnia zakwaterowania obywatela Ukrainy. Ubiegający się o świadczenie pieniężne składa oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku. Dla ułatwie- nia procedury 16 marca 2022 roku opublikowano w dzienniku ustaw stosowne roz- porządzenie (Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 marca 2022 r. w sprawie wzoru wniosku o świadczenie pieniężne za zapewnienie zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy przybywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z działaniami wojennymi).
Obywatele Ukrainy przebywający legalnie na terenie RP mogą również skorzystać ze świadczeń w ramach pomocy społecznej przysługujących polskim obywatelom na zasadach i w trybie Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.
Aby uzyskać świadczenie, konieczne jest złożenie oświadczenia o sytuacji oso- bistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej. W tym przypadku w postępowaniu nie przeprowadza się rodzinnego wywiadu środowiskowego, co ma na celu dodatkowe przyspieszenie procedowania decyzji oraz uproszczenie całej procedury.
Tego rodzaju świadczeń udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powo- du: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, przemocy w rodzinie, potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradności w sprawach opie- kuńczo-wychowawczych gospodarstwa domowego zwłaszcza w rodzinach wielo- dzietnych, trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej, klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Tab. 5. Podział świadczeń z pomocy społecznej
Świadczenia pieniężne | Świadczenia niepieniężne |
i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach – wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznane przez sąd |
|
Źródło: Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.
Ten rodzaj świadczenia przysługuje również ze względu na trudności w inte- gracji cudzoziemcom, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z oko- licznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach. Na pomoc społeczną składają się świadczenia pieniężne oraz niepieniężne, które określa dział II, rozdział 1, art. 36 powyższej ustawy (tab. 5).
Tab. 6. Świadczenia w ramach pomocy społecznej (wybrane aspekty)
Nazwa świadczenia | Komu/kiedy przysługuje | Opis |
zasiłek stały |
w rodzinie, niezdolnej do pracy z po- wodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie | Przysługuje osobie całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełno- sprawności, zarówno gospodarującej samotnie, jak i pozostającej w rodzinie. Stanowi uzupełnienie dochodu tych osób do wysokości kryterium dochodo- wego. Jego wysokość stanowi bowiem różnicę między wspomnianym kryterium dochodowym a dochodem osoby lub rodziny potrzebującej wsparcia. Kwota zasiłku stałego nie może być wyższa niż 645,00 zł ani niższa od 30,00 zł. |
zasiłek okresowy | Udzielany w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełno- sprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabez- pieczenia społecznego. | Przysługuje osobie lub rodzinie, której dochód jest niższy od ustawowego kryte- rium dochodowego. Jego wysokość jest ustalana jako różnica pomiędzy kryterium dochodowym osoby samotnie gospodaru- jącej lub rodziny a faktycznym dochodem osoby samotnie gospodarującej lub rodziny. Kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 50% różnicy, o której mowa w zdaniu poprzednim, nie może być również niższa niż 20 zł miesięcznie. |
praca socjalna | Świadczona na rzecz:
W pracy socjalnej wykorzystuje się właściwe tej działalności metody i techniki, stosowane z poszanowaniem godności osoby i jej prawa do samosta- nowienia. | Świadczona jest na rzecz poprawy funkcjonowania osób i rodzin w ich środowisku społecznym. Praca socjalna może być prowadzona w oparciu o kontrakt socjalny i jest udzielana bez względu na posiadany dochód. |
Źródło: Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej; Praca socjalna, b.r.; Podstawa prawna pomocy społecznej i rodzaje świadczeń, 2019.
Ustawodawca szczegółowo określił zarówno kryteria formalne uzyskania świad- czenia, jak i wymiar możliwego do otrzymania wsparcia (tab. 6).
Kolejnym udogodnieniem, a jednocześnie formą wsparcia dla uchodźców wojen- nych, jest możliwość podjęcia legalnej pracy na terenie Polski. Podstawę formalną w tej kwestii stanowi Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Umożliwia ona pod- jęcie pracy w Polsce na podstawie umowy o pracę lub umowy zlecenia na tak zwa- ne zgłoszenie. W tym celu obywatel Ukrainy musi, jak w powyższych przypadkach, legalnie przebywać w Polsce i mieć ważny tytuł pobytowy lub przybyć legalnie na terytorium Polski w okresie od 24 lutego 2022 roku z terenu Ukrainy i deklarować zamiar pozostania w Polsce. Ustawa ma również zastosowanie do małżonka obywa- tela Ukrainy, który nie ma obywatelstwa ukraińskiego, jeśli przybył na terytorium Polski z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa.
Proces zgłoszenia polega na zatrudnieniu osoby i zgłoszeniu tego faktu w ciągu 14 dni od daty podjęcia pracy właściwemu powiatowemu urzędowi pracy za pomocą portalu praca.gov.pl. Pracownik zatrudniony na podstawie takiego zgłoszenia może swobodnie zmienić pracodawcę i w okresie 18 miesięcy od 24 lutego 2022 roku wy- konywać pracę na terenie całego kraju. Uproszczona została także procedura po- szukiwania pracowników z Ukrainy. Polega ona na bezpośrednim zgłoszeniu oferty pracy, opatrzonej dopiskiem „oferta dla obywatela Ukrainy”, do powiatowego urzę- du pracy. Skutkuje to automatycznie skierowaniem oferty w pierwszej kolejności do tej grupy osób (Jak zatrudnić obywatela Ukrainy, 2023; Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na teryto- rium tego państwa, art. 1–4, 22, 42; Ustawa z dnia 8 czerwca 2022 r. o zmianie usta- wy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw, art. 3; Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, art. 87, 88z, 88za).
Dodatkowo sami obywatele Ukrainy mogą korzystać z bezpłatnej pomocy po- wiatowego i wojewódzkiego urzędu pracy, a przy samym kontakcie z urzędem pracy lub Zieloną Linią nie muszą dokonywać rejestracji w urzędzie pracy. Mają również możliwość samodzielnego korzystania z Centralnej Bazy Ofert Pracy za pośrednic- twem dedykowanej strony internetowej bądź aplikacji mobilnej ePraca, w której – jak podaje Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej – codziennie dostępnych jest około 70 tys. miejsc pracy (Rynek pracy – pomoc dla obywateli Ukrainy, 2022).
Obywatel Ukrainy ma ponadto możliwość prowadzenia jednoosobowej działal- ności gospodarczej. Jest do tego uprawniony każdy przebywający legalnie w naszym kraju uchodźca, który posiada numer PESEL oraz spełnia identyczne wymogi jak
obywatel polski zakładający taką działalność gospodarczą (Jak zatrudnić obywatela
Ukrainy, 2023).
Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z kon- fliktem zbrojnym na terytorium tego państwa wraz z nowelizacjami zakłada szereg innych form pomocowych, które nie zostały ujęte w niniejszym artykule. Niemniej jednak należy nadmienić, iż swym zakresem obejmuje również zagadnienia stypen- diów i pomocy dla uczniów, pomocy oraz zasiłków dla osób z niepełnosprawnością, pomocy żywnościowej, zapewnienia wyżywienia, a także pomocy psychologicznej czy dostępu do opieki medycznej. Sam dokument oraz przyświecająca mu idea wy- daje się próbą sprawnego włączenia uchodźców w istniejący system, a jego zało- żenia współgrają z sytuacją, w jakiej znalazły się osoby przybywające do naszego kraju. Należy pamiętać, że uchodźcy stanowią szczególną grupę cudzoziemców, w przypadku których decyzja wyjazdu z ojczyzny nie była kwestią wyboru, ale spra- wą konieczności, a nawet jedyną możliwością bezpiecznego życia. Ich sytuacja jest nierozerwalnie związana z wyjątkowymi potrzebami, gdyż decyzja o opuszczeniu kraju oraz sam wyjazd były zdarzeniami nagłymi i zazwyczaj niepoprzedzonymi przygotowaniem, a w konsekwencji związanymi niejednokrotnie z brakiem zabez- pieczenia majątkowego czy finansowego.
Jeszcze do niedawna uchodźcy w Polsce nie stanowili dużego odsetka w grupie wszystkich obcokrajowców, jednak w związku z agresją Rosji sytuacja ta zmieniła się w ciągu kilku dni. W ocenie autorek zainicjowane ustawą aktywności stanowią odpowiedź na tak zwaną potrzebę chwili. W pierwszym okresie migracyjnym podej- mowane działania były silnie powiązane z nagłym napływem osób, które przekracza- ły granicę często bez wcześniejszego namysłu oraz planu. W tym czasie potrzebne były rozwiązania stanowiące skuteczną odpowiedź na powstały kryzys. Pierwsza, doraźna pomoc, polegała więc przede wszystkim na zapewnieniu ciepłego posiłku i odzieży, przejazdu w głąb kraju, znalezieniu tymczasowego noclegu, doraźnej po- mocy medycznej. Do realizacji tego typu zadań powołano punkty recepcyjne i za- pewniono jednorazowe świadczenie pieniężne. Następnym etapem było udzielenie uchodźcom schronienia oraz nadanie niezbędnego statusu prawnego i wydanie do- kumentów. Na ten rodzaj potrzeb odpowiedzią było zarówno świadczenie przezna- czone dla osób oraz podmiotów goszczących osoby, jak i nadanie numerów PESEL. Kolejnym, aktualnie realizowanym etapem, jest włączenie osób z Ukrainy do syste- mu świadczeń społecznych, socjalnych, pomocowych oraz dostępu do rynku pracy. Działania w ramach tego etapu na różnych płaszczyznach reguluje ustawa. Ma to na celu przyśpieszenie asymilacji oraz jasne wskazanie, że nasi goście z Ukrainy są w naszym kraju mile widziani, a pod względem dostępu do świadczeń i rynku pracy w czasie wojny – traktowani niemal jak obywatele Polski.
W kontekście tych rozważań należy zauważyć, iż obywatele Ukrainy byli obec- ni na polskim rynku pracy na długo przed wojną. Jednak nasze dotychczasowe do- świadczenia z migrantami opierały się na imigracjach o zdecydowanie mniejszej skali i bardziej rozłożonych w czasie. Wydaje się, że udało nam się uniknąć pułap- ki nadmiernej biurokratyzacji, a omawiana ustawa w znacznym stopniu pozwoliła na usprawnienie procedur. Mając jednak na uwadze skalę obecnej migracji oraz jej strukturę, musimy zdawać sobie sprawę, że w odróżnieniu od poprzednich doświad- czeń w tym przypadku wejście na rynek pracy obywateli Ukrainy w wielu sytuacjach będzie wymagało szerokiego wsparcia i znaczących środków. Niezbędna będzie po- moc, począwszy od zapewnienia dostępu do żłobków, przedszkoli i świetlic szkol- nych, przez masowe kursy językowe, kursy zawodowe, zapewnienie dalszego kształ- cenia, po inne, nieprzewidziane w omawianym dokumencie działania. Ponadto ze względu na dużą dynamikę konfliktu konieczne wydaje się opracowanie alternatyw- nych scenariuszy rozwoju sytuacji na froncie rosyjsko-ukraińskim oraz zaplanowa- nie korespondujących z nimi posunięć w zakresie polityki migracyjnej i systemów umożliwiających integrację społeczną z uchodźcami. Bezprecedensowa pomoc nie może bowiem oznaczać bezrefleksyjnych decyzji. Nie dysponujemy przecież ani sprawdzonymi rozwiązaniami, ani środkami pozwalającymi na długofalowe wspar- cie dla rosnącej rzeszy migrantów przybywających do Polski z powodu wojny.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 marca 2022 r. w sprawie wzoru wniosku o świadczenie pieniężne za zapewnienie zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy przybywającym na te- rytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z działaniami wojennymi, Dz.U. 2022, poz. 608.
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia spo- łecznego w razie choroby i macierzyństwa, Dz.U. 2021, poz. 1133 z późn. zm.
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, Dz.U. 2003, nr 228, poz. 2255.
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, Dz.U. 2021, poz. 2268 z późn. zm. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pra-
cy, Dz.U. 2004, nr 99, poz. 1001.
Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, Dz.U. 2021, poz. 75 z późn. zm.
Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, Dz.U. 2022, poz. 447.
Ustawa z dnia 12 października 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzin- nych, Dz.U. 2012, poz. 1255.
Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, Dz.U.
2019, poz. 2407 z późn. zm.
Ustawa z dnia 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym, Dz.U. 2021, poz. 2270.
Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konflik- tem zbrojnym na terytorium tego państwa, Dz.U. 2022, poz. 583 z późn. zm.
Ustawa z dnia 8 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektó- rych innych ustaw, Dz.U. 2022, poz. 1383.
Fundusz Pomocy dla Ukrainy (b.r.), https://www.gov.pl/web/premier/fundusz-pomo- cy-dla-ukrainy [dostęp: 2.01.2023].
Jak zatrudnić obywatela Ukrainy (2023), https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00211
[dostęp: 2.01.2023].
Jakie są warunki otrzymania przez obywatela Ukrainy 300 zł jednorazowego świadczenia pieniężnego? (2022), https://samorzad.infor.pl/sektor/zadania/ opieka_spoleczna/5435002,Jakie-sa-warunki-otrzymania-przez-obywa- tela-Ukrainy-300-zl-jednorazowego-swiadczenia-pienieznego.html [dostęp: 2.01.2023].
Materiał informacyjny o zasadach przyznawania świadczeń rodzinnych obywate- lom Ukrainy przybywającym na terytorium Polski w związku z toczącymi się działaniami wojennymi (2023), https://www.gov.pl/web/rodzina/material-in- formacyjny-o-zasadach-przyznawania-swiadczen-rodzinnych-obywatelom
-ukrainy-przybywajacym-na-terytorium-polski-w-zwiazku-z-toczacymi-sie- dzialaniami-wojennymi [dostęp: 2.01.2023].
Nowelizacja ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (2022), https://www.gov.pl/web/udsc/weszla-w
-zycie-ustawa-o-pomocy-obywatelom-ukrainy-w-zwiazku-z-konfliktem
-zbrojnym-na-terytorium-tego-panstwa [dostęp: 2.01.2023].
O pomocy uchodźcom z Ukrainy podczas obrad ISSA (2022), https://www.zus.pl/
-/o-pomocy-uchod%C5%BAcom-z-ukrainy-podczas-obrad-issa [dostęp: 2.01.2023].
Podstawa prawna pomocy społecznej i rodzaje świadczeń (2019), Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Lesku, https://mgopslesko.naszops.pl/formy
-pomocy/pomoc-spoleczna/podstawa-prawna-pomocy-spolecznej-i-rodzaje
-swiadczen [dostęp: 2.01.2023].
Praca socjalna (b.r.), Empatia. Portal Informacyjno-Usługowy, https://empatia. mpips.gov.pl/prawo?p_p_auth=UV9lX0IH&p_p_id=101&p_p_lifecyc- le=0&p_p_state=maximized&p_p_mode=view&p_p_col_id=column
-1&p_p_col_count=1&_101_struts_action=%2Fasset_publisher%2Fview_
content&_101_assetEntryId=47513&_101_type=content&_101_urlTi- tle=praca-socjalna&inheritRedirect=true [dostęp: 2.01.2023].
Rynek pracy – pomoc dla obywateli Ukrainy (2022), https://www.gov.pl/web/rodzi- na/rynek-pracy---pomoc-dla-obywateli-ukrainy [dostęp: 2.01.2023].
Wsparcie finansowe dla obywateli Ukrainy, którzy mają pod opieką dziecko (2022), https://www.zus.pl/-/wsparcie-finansowe-dla-obywateli-ukrainy-ktorzy-ma- ja-pod-opieka-dziecko [dostęp: 2.01.2023].
Zasiłek opiekuńczy dla opiekuna tymczasowego dziecka z Ukrainy (2022), https:// www.zus.pl/-/zasi%C5%82ek-opieku%C5%84czy-dla-opiekuna-tymczaso- wego-dziecka-z-ukrainy [dostęp: 2.01.2023].
Summary
Systemic solutions to simplify access to the labour market and social assistance for war refugees from Ukraine
Russia’s attack on Ukraine has had many consequences, one of which is the increased migration of Ukrainian citizens to Po- land. In response, legislative measures were taken to simplify the procedures of entrance and registration in Poland. The basic document that was created for this purpose is the Act Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związ- ku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (poz. 583 z późn. zm.). This article analyses the document in the context of simplifying access to the labour market and social care for Ukrainian citizens in context of the conflict.
Keywords: labour market, social care, Ukraine, legislation