KULTURA I WYCHOWANIE NR 1(21)/2022

Katarzyna Miłek* https://orcid.org/0000-0003-4603-4604

Gnieźnieńska Szkoła Wyższa Milenium

e-mail: katarzynamilek@op.pl

Mykola Orlykovskyi** https://orcid.org/0000-0001-9296-623X

Gnieźnieńska Szkoła Wyższa Milenium

e-mail: mykola.orlykovskyi@milenium.edu.pl

https://doi.org/10.25312/2083-2923.21_06kmmo

Zarządzanie niepublicznym przedszkolem we współczesnych warunkach

* Katarzyna Miłek – doktor nauk społecznych w zakresie pedagogiki. Adiunkt na Wydziale Nauk Społecznych w Gnieźnieńskiej Szkole Wyższej Milenium. Dziedziny badawcze: twórczość, pedagogi- ka przedszkolna, arteterapia. Autorka wielu artykułów w czasopismach naukowych i monografiach.

** Mikołaj Orlikowski (Mykola Orlykovskyi) – dr, dziekan Filii Gnieźnieńskiej Szkoły Wyższej

„Milenium” w Wągrowcu (Polska). W latach 2011–2016 Prodziekan Wydziału Ekonomii i Zarzą- dzania Państwowego Uniwersytetu Agroekologicznego w Żytomierzu (Ukraina). Stypendysta mię- dzynarodowego Programu im. Lane’a Kirklanda finansowanego ze środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, a administrowanego przez Fundację Edukacja dla Demokracji. Dziedzina: eko- nomia i zarządzanie. Brał udział na poziomie krajowym w programie rozwoju obszarów wiejskich

„Ojczysta Wieś”, na poziomie regionalnym uczestniczył w opracowaniu programów i strategii roz- woju Żytomierskiego województwa. Otrzymał uznanie od Departamentu Rozwoju Rolnictwa Żyto- mierskiej Administracji Państwowej. Autor ponad 45 publikacji naukowych, monografii Regionalna strategia inwestycyjna w sektorze rolnym oraz Polityka i programy wsparcia rolnictwa w warunkach stowarzyszenia i członkostwa Polski w Unii Europejskiej i podręcznika Samozarządzanie (Time ma- nagement): praktyczne podstawy. Działalność naukowo-badawcza obejmuje takie zagadnienia, jak: zarządzanie strategiczne, samozarządzanie, zarządzanie organizacjami.

Wiodącym celem wychowania przedszkolnego w Polsce jest przygotowanie dzieci do podjęcia nauki szkolnej. Wspomaganie rozwoju w zakresie uzdolnień i umiejęt- ności poznawczych przyczynia się do realizacji tego nadrzędnego celu wychowania przedszkolnego. Dzieci objęte edukacją przedszkolną powinny być przygotowane do edukacji szkolnej przez odpowiednio zorganizowany proces wspierania rozwoju in- telektualnego. Zadanie to jest realizowane poprzez wydatki samorządów na funkcjo- nowanie przedszkolnych placówek publicznych oraz placówek, które są spoza tego sektora. Wysokość wydatków przeznaczanych na cel dofinansowania placówek nie- publicznych jest determinowana różnymi czynnikami1.

Konieczność zapewnienia wszystkim dzieciom równych szans w przygotowaniu do edukacji szkolnej, a przez to i dostępności do edukacji przedszkolnej, stało się od kilkunastu lat zauważalną potrzebą społeczną. Związane jest to z koniecznością in- westowania w sektor oświaty przedszkolnej zarówno publicznej, jak i niepublicznych placówek. System placówek przedszkolnych obejmuje przedszkola i oddziały przed- szkolne przy szkołach podstawowych oraz inne formy wychowania przedszkolnego, czyli punkty przedszkolne i zespoły wychowania przedszkolnego. Placówki takie mogą być prowadzone w formie publicznej lub niepublicznej2. Wśród niepublicz- nych placówek rozróżnia się przedszkola, punkty przedszkolne i zespoły wychowania przedszkolnego. Różnice polegają na określonej liczbie dni i godzin zajęć prowadzo- nych przez wszystkie dni tygodnia lub ustalone dni, poza wcześniej ustalonymi prze- rwami w ciągu roku szkolnego. W punktach przedszkolnych i zespołach wychowania przedszkolnego zajęcia mogą być prowadzone w grupach od 3 do 25 dzieci3.

Właściwe funkcjonowanie przedszkola niepublicznego zależne jest od organu, który odpowiada za jej prowadzenie. Osobą, która sprawuje funkcję organu prowa- dzącego, jest menedżer. Do jego zadań należą kompetencje organizacyjne, technicz- ne, ustanawiania współodpowiedzialności za wykonywanie zadań, motywowania do pracy, komunikowania się wewnętrznego wśród załogi i zewnętrznego z rodzicami

1 A. Pigłas, Transfery budżetowe dla przedszkoli niepublicznych w Polsce, „Nierówności Spo- łeczne a Wzrost Gospodarczy” 2017, nr 49(1), s. 226.

2 M. Kotarba-Kańczugowska, Inne formy wychowania przedszkolnego – między modelem ryn- kowym a demokratycznym eksperymentowaniem, [w:] K. Gawlicz, P. Rudnicki, M. Starnawski, T. To- karz, Demokracja i edukacja, dylematy, diagnozy, doświadczenia, Wydawnictwo Naukowe Dolnoślą- skiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2014, s. 156.

3 M. Cybula, Zakładam i prowadzę oświatową placówkę niepubliczną, Warszawska Grupa Wy- dawnicza, Warszawa 2016, s. 22.

i środowiskiem lokalnym, wyczulenia na rozwojem umiejętności pracowników po- trzebnych na kolejnych szczeblach kariery zawodowej4.

Ustawodawca narzuca założycielowi i prowadzącemu przedszkole zabezpiecze- nie warunków lokalowych, sanitarnych, przeciwpożarowych, administracyjnych oraz edukacyjnych. Organ prowadzący gwarantuje odpowiednie warunki do działania placówki, aby były bezpieczne, właściwe pod względem higienicznym oraz spełnia- ły wymogi właściwej opieki i wychowania. W tym zakresie mieści się wykonywanie remontów i zadań dotyczących inwestycji, zapewnienie obsługi finansowej i admini- stracyjnej. Do zadań menedżerskich należy wyposażanie przedszkola w pomoce dy- daktyczne, potrzebny sprzęt do realizacji procesu nauczania i wykonywania innych zadań statutowych5.

Zapewnienie wymaganych warunków edukacyjnych wiąże się z prowadzeniem odpowiedniej dokumentacji, do której jest zobligowane przedszkole niepubliczne, je- śli nadano mu status uprawnień publicznych. Do podstawowych dokumentów przed- szkola niepublicznego należą:

• status przedszkola;

• zestaw programów nauczania;

• indywidualne programy nauczania dla dzieci z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego, które są wydawane przez poradnie psychologiczno- pedagogiczne;

• księga dzieci uczęszczających do przedszkola;

• dzienniki zajęć;

• księga protokołów i uchwał Rad Pedagogicznych.

Status przedszkola jest dokumentem posiadającym charakter prawny, zawierają- cym zadania i sposób działania danego przedszkola. Zawiera on typ, nazwę, zadania i cel przedszkola, eksponuje w zapisie osobę prowadzącą przedszkole i organy zarzą- dzające. Mieści się w nim organizacja, prawa i obowiązki dzieci i personelu przed- szkola. Powinien również zawierać zasady rekrutacji dzieci do przedszkola, a także sposób pozyskiwania środków na działanie przedszkola. Statut przedszkola stanowi ochronę placówki przed zarzutami ze strony rodziców, czy też niestosownymi ocze- kiwaniami. Może być również użyty w stosunku do niewywiązywania się z ustalo- nych zasad i zadań wobec wychowanków i ich rodziców. Kurator oświaty sprawuje nadzór nad kwestią przestrzegania realizacji zadań statutowych. Podlegają one zmia- nom aktualizacyjnym wraz ze zmianami prawa oświatowego. Ponadto mogą wynikać z przyczyn wewnętrznej inicjatywy. Wprowadzanie zmian w statucie powinno być też w nim opisane jako procedura6.

Statut przedszkola powinien posiadać wzmiankę o sporządzaniu arkusza organi- zacyjnego, który również jest wówczas obowiązującym dokumentem w placówce. Jest

4 Tamże, s. 39.

5 Tamże, s. 40.

6 Tamże, s. 41.

do dokument określający organizację nauczania, wychowania i opieki w przedszkolu, a podstawę do ich sporządzenia określają ramowe arkusze organizacyjne określone w załącznikach do rozporządzenia Ministra EiN. Arkusz organizacyjny określa:

• liczbę pracowników przedszkola, w tym etaty pedagogiczne i personel obsłu- gowy, a także pracowników będących na urlopach zdrowotnych, macierzyń- skich, wychowawczych, oddelegowanych do pracy w innych instytucjach;

• stanowiska kierownicze;

• liczbę zajęć edukacyjnych;

• liczbę godzin prowadzonych przez poszczególnych nauczycieli;

• liczbę dzieci, w tym z orzeczeniami z poradni psychologiczno-pedagogicznej;

• liczbę oddziałów, w których przebiega praca dydaktyczno-wychowawczo-opie- kuńcza.

Arkusz organizacyjny powinien zawierać dane o kwalifikacjach nauczycieli oraz zajęć dodatkowych realizowanych przez nauczycieli. Powinny znaleźć się w nim in- formacje o powierzonych funkcjach, stopniach awansu, stażu pracy nauczycieli7.

Większość placówek przedszkolnych niepublicznych powinna posiadać dla swo- jego bezpieczeństwa dodatkową regulację w formie prawa wewnętrznego, ponieważ powyższe akty nie regulują wszystkiego, szczególnie, jeśli są to placówki niepubliczne. Chodzi o nadawanie rangi zarządzeniom dyrektora i obowiązującym regulaminom. Powinny one być sporządzone z nadaniem tytułu, treści aktu, z podpisem organu wy- dającego go. Zawierać powinny zwięzłą, czytelną treść8.

Zasady finansowania określają konkretne przepisy, które traktują o tym, że część środków finansowych przeznaczonych na edukację niepubliczną pochodzi z budże- tu państwowego, a wysokość dotacji jest ustalana przez gminę. Oprócz wpływów z dofinansowania budżetowego, przedszkola niepubliczne mogą być dotowane przez źródła prywatnych przedsiębiorstw, fundacji oraz ze środków pochodzących z wpłat rodziców, tak zwanego czesnego. Wszystkie przychody związane z utrzymaniem przedszkola niepublicznego powinny być uwidocznione w Podatkowej Księdze Przy- chodów i Rozchodów. Może ona być w ramach umowy z biurem rachunkowym zle- cona odpowiedniej firmie lub prowadzona przez organ zarządzający przedszkolem9. Należy wspomnieć, że w oparciu o przepisy niepubliczna działalność oświatowa jest skomplikowana faktem, że nie jest ona sklasyfikowana jako działalność gospodarcza. Implikuje to, że pomimo wpisu do ewidencji szkół i placówek prowadzonych przez gminę, nie daje to osobie ani organowi prowadzącemu statusu przedsiębiorcy10. Unie- możliwia to korzystanie z dofinansowań polegających na wsparciu dla przedsiębior- czych, preferencji w opłatach zdrowotnych i emerytalnych oraz podatkowych.

7 Tamże, s. 44–45.

8 Tamże, s. 46.

9 Tamże, s. 47–48.

10 Dz.U. z 2004 r., nr 256, poz. 2572 z późn. zm.

Osoba będąca dyrektorem przedszkola niepublicznego odpowiada we wszystkich przejawach za funkcjonowanie placówki. W jej obowiązkach leży zapewnienie bez- pieczeństwa wszystkim dzieciom oraz pracownikom, organizacji codziennego funk- cjonowania przedszkola, nadzorowania procesu nauczania i wychowania. Powinna ona posiadać kompetencje polegające na znajomości przepisów prawnych, natomiast nie jest wymogiem koniecznym, aby była to osoba wykształcona jako nauczyciel. Wyznaczenie kwalifikacji i uprawnień, jakie są w zakresie kompetencji dyrektora pla- cówki oświatowej niepublicznej mogą być określone w statucie11.

Zarządzanie przedszkolem wiąże się ściśle ze sprawowaniem nadzoru pedago- gicznego. Jeśli dyrektor nie posiada niezbędnych kwalifikacji, czynności te powinny być powierzone osobie z odpowiednimi kompetencjami i wykształceniu. Jeśli dyrek- tor przedszkola niepublicznego ma sprawować nadzór pedagogiczny i pełnić funkcje opiekuna stażu, powinien posiadać kwalifikacje określone w Karcie Nauczyciela12.

W ramach zarządzania przedszkolem mieszczą się następujące zadania dyrektora:

• jest on kierownikiem działalności przedszkola;

• reprezentuje przedszkole na zewnątrz placówki;

• poprzez stwarzanie odpowiednich warunków harmonijnego rozwoju dzieci sprawuje opiekę nad uczniami;

• jest odpowiedzialny za realizację uchwał rady przedszkola i rady pedagogicznej;

• ponosi odpowiedzialność za odpowiednie wykorzystanie środków finansowych;

• jest realizatorem zapewnienia bezpiecznych warunków pracowników i dzieci w przedszkolu;

• odpowiada za organizację kształcenia dzieci z orzeczeniem o potrzebie kształ- cenia specjalnego;

• jest odpowiedzialny za prawidłową współpracę z medycyną szkolną sprawują- cą opiekę zdrowotną nad dziećmi;

• wykonuje wiele innych zadań związanych z przepisami prawa.

Wobec pracowników zatrudnionych w przedszkolu, którzy nie są nauczycielami, dyrektor podejmuje decyzje w sprawie zatrudniania, zwalniania, nagradzania, wy- mierzania kar. Podobnie dysponuje kompetencjami wobec pracowników pedagogicz- nych, lecz ponadto respektuje przepisy stosowane wobec nauczycieli dotyczące ich awansu zawodowego, ma również wkład w regulowanie kwestią urlopów zdrowot- nych udzielanych nauczycielom dla poratowania zdrowia13. W kompetencjach dyrek- tora jest respektowanie przepisów dotyczących zasad nadzoru Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Państwowej Straży Pożarnej, Państwowej Inspekcji Pracy.

W ramach spełniania obowiązków związanych z zarządzaniem placówką przed- szkolną dyrektor opracowuje arkusz organizacyjny przedszkola ujmujący: liczbę

11 R. Lorens, Zarządzanie szkołami i placówkami publicznymi oraz niepublicznymi w świetle re- formy edukacji, Wolters Kluwer, Warszawa 2019, s. 47.

12 Art. 9 w zw. z art. 91b ust. 2 k.n.

13 R. Lorens, dz. cyt., s. 181.

oddziałów i nauczycieli placówki, stopień ich awansu zawodowego, liczbę pracow- ników obsługi, liczbę dzieci w poszczególnych oddziałach, tygodniowy wymiar zajęć przewidzianych w podstawie programowej, czas pracy przedszkola o poszczególnych oddziałów, liczbę godzin pracy finansowanych ze środków przeznaczonych przez organ prowadzący przedszkole, liczbę godzin przeznaczonych na zajęcia eduka- cyjne, opiekuńcze, zajęć rewalidacyjnych, zajęć z zakresu pomocy psychologiczno-

-pedagogicznych, logopedycznych, realizowanych przez pedagoga, psychologa, in- nych nauczycieli. Arkusz organizacyjny po opracowaniu przechodzi procedurę za- opiniowania przez radę pedagogiczną, organizację związków zawodowych, organu sprawującego nadzór pedagogiczny, następnie zatwierdzenia przez organ prowadzący przedszkole.

Sprawowanie nadzoru pedagogicznego przez dyrektora polega na podejmowaniu działań stymulujących poprawę efektywności działalności dydaktycznej, wychowaw- czej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola poprzez kontrolo- wanie i ocenę wszelkich czynności z tym związanych. Istotą nadzoru jest więc obser- wowanie, analizowanie, ocena przebiegu procesu kształcenia, wychowywania i opieki oraz innej działalności statutowej przedszkola14.

Zmienione ostatnio rozporządzenie15 MEiN w sprawie nadzoru pedagogicznego zmniejszyło liczbę możliwych form sprawowania nadzoru pedagogicznego również przez dyrektora przedszkola. W wyniku dokonanej nowelizacji rozporządzenia ocena jakości pracy przedszkola lub placówki będzie teraz dokonywana wyłącznie w ramach kontroli i rozpoznawania działań nauczycieli danej placówki odpowiednio do zakre- su nadzoru pedagogicznego wynikającego z art. 55 ustawy Prawo oświatowe w celu oceny:

• stanu i poziomu respektowania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej i innej działalności przewidzianej w statucie przedszkola;

• kierunku i tendencji procesów kształcenia, wychowania i opieki w przedszkolu;

• rezultatów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej i innej działalności statutowej przedszkola.

Termin „nadzór pedagogiczny” wynika ze stosownych prawnych rozwiązań, któ- re kształtują ten nadzór, a są przyjęte w rozporządzeniu. Mianowicie nadzór pedago- giczny polega na obserwowaniu, analizowaniu oraz ocenianiu przebiegu procesów kształcenia i wychowania oraz skutków działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola. W zakresie sprawowa- nego nadzoru oceniane są warunki tej działalności. Na tej podstawie udzielana jest pomoc przedszkolom, nauczycielom w wykonywaniu powierzonych zadań dydak-

14 Rozporządzenie MEiN z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2017 r.,poz. 1658, 2021 r. poz. 1618) tekst ujednolicony obowiązujący od dnia 1 września 2021 r.

15 Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z 1 września 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2021 r., poz. 1618).

tycznych, opiekuńczych i wychowawczych. Na tej podstawie odbywa się inspirowanie do wdrożenia nowych rozwiązań w procesach kształcenia, poprawy istniejących roz- wiązań metodycznych, organizacyjnych i programowych, którym przewodzi najważ- niejszy cel rozwijania kompetencji dzieci objętych edukacją przedszkolną16.

W nowym rozporządzeniu określono również, że czynności kontrolne prowa- dzone w przedszkolu lub placówce w przypadku kontroli dotyczącej przebiegu pro- cesów kształcenia i wychowania oraz efektów działalności dydaktycznej, wycho- wawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola lub placówki nie powinny trwać dłużej niż pięć dni w ciągu kolejnych dwóch tygodni, a czynno- ści kontrolne dotyczące oceny stanu przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności sta- tutowej przedszkola lub placówki nie powinny trwać dłużej niż dwa dni. Wprowa- dzone rozwiązanie zwiększa zakres swobody w ustalaniu ram czasowych danej kon- troli z uwagi na jej tematykę i związaną z nią potrzebę prowadzenia określonych czynności, takich jak np. obserwacja zajęć, analiza dokumentacji, analiza informa- cji pozyskanych z wykorzystaniem narzędzi nadzoru pedagogicznego od rodziców, nauczycieli i uczniów oraz rozmowy z dyrektorem i nauczycielami w celu uzyskania dodatkowych informacji i wyjaśnień dotyczących organizacji procesu kształcenia. W paragrafie 22 ust. 3 pkt 2 nowego rozporządzenia utrzymano zapis stanowiący, że dyrektor przedszkola „obserwuje prowadzone przez nauczycieli zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze oraz inne zajęcia i czynności wynikające z działalności statutowej przedszkola”17.

Dyrektor, planując nadzór pedagogiczny, jest zobowiązany do uwzględnienia istotnych informacji:

• określone podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2021/2022 określone przez MEiN;

• sprawozdanie kuratora oświaty z nadzoru pedagogicznego w minionym roku szkolnym;

• plan nadzoru pedagogicznego kuratora oświaty na dany rok szkolny;

• zmiany w prawie oświatowym;

• wytyczne lokalnej polityki oświatowej;

• wnioski wynikające ze współpracy z rodzicami i środowiskiem lokalnym. Plan nadzoru na poziomie placówki, do jakiego zobowiązany jest dyrektor, do-

tyczy zestawu programów obowiązujących w placówce oraz profilaktyczno-wycho- wawczego programu, określonego przez podstawę programową. Powinien on też uwzględniać organizację wczesnego wspomagania rozwoju dzieci, która powinna być opisana w statucie przedszkola18. W zakresie zadań dyrektora mieści się kontrola,

16 Rozporządzenie MEiN z dnia 25 sierpnia…, dz. cyt.

17 Tamże.

18 Rozporządzenie MEN z dnia 24 sierpnia 2017 r. w sprawie organizowania wczesnego wspo- magania rozwoju dzieci (Dz.U. z 2017 r., poz. 1635), § 6 ust. 4 i 5; art. 102 ust. 1 pkt 9 – przedszkola.

wspomaganie procesów dydaktyczno-wychowawczych i opiekuńczych nie tylko na poziomie dokumentacji prowadzonej przez nauczycieli i specjalistów, ale na po- ziomie faktycznego, realnego stanu przebiegu tych procesów. Kontrola dyrektora jest procesem ciągłym i powinna odbywać się na każdym etapie pracy przedszkola. Kontrola wstępna oznacza nadzór, który zabezpiecza organizację wykonania zadań statutowych. Kontrola bieżąca oznacza kontrolę terminową przewidzianą w zakresie nadzoru na dany rok. Kontrola następcza wynika ze zdarzeń nieprzewidzianych, ma charakter kontroli doraźnej. Każdy rodzaj kontroli i właściwe wyciągnięcie wniosków stanowi o istocie procesu ciągłego podnoszenia jakości pracy przedszkola.

L. Gawrecki ujmuje zarządzanie placówką oświatową w XXI wieku jako niezwy- kle skomplikowanie zadanie ze względu na jej funkcjonowanie uzależnione od skom- plikowanej rzeczywistości. Jest uwikłana w warunki polityczne, gospodarcze, ekono- miczne, a także kulturowe. Za Kupisiewiczem odkrywa, że w szczególności eksplozja nowoczesnych technologii informacyjnych dokonała w zarządzaniu szkołą, a więc i każdą inną placówką oświatową, wielu przeobrażeń. Cywilizacyjne przemiany do- prowadziły do wzrostu oczekiwań społecznych wobec systemu edukacyjnego. Zmie- nili się nawet sami uczniowie, dzieci w przedszkolach. Przedszkole musi sprostać nie tylko wymaganiom społecznym, ale też przede wszystkim odpowiedzieć na wszystkie potrzeby dziecka, które tylko podczas aktu zaspokojenia przyczyniają się do progresu jego rozwoju19.

Zarządzanie placówką przedszkolną dotyczy wszystkich dziedzin jej funkcjono- wania: procesu kształcenia i wychowania, działalności opiekuńczej, zarządzania ka- drami, finansami, środkami trwałymi i nietrwałymi oraz zasobami informacyjnymi. Osoba zarządzająca podejmuje działania dotyczące poszczególnych kwestii, które wy- nikają ze specyfiki przedszkola, czyli uwarunkowania wewnętrzne, jak i zewnętrzne, czyli dotyczące środowiska, w jakim znajduje się przedszkole. Skuteczne zarządzanie placówką oświatową wymaga zrealizowania celów w każdej dziedzinie jej działania20. Sama placówka przedszkolna i jej zarządzanie nie stanowi wiodącej roli w zna- czeniu i jakości systemu oświatowego. Jej jakość zależy od całości funkcjonowania i regulacji systemu, którego tylko jest małym ogniwem. W zależności od jakości i ro- dzaju regulacji przez politykę państwową, znane są dwa rodzaje regulacji – centrali-

styczna i decentralistyczna.

Decentralistyczne zarządzanie opiera się na pełnym zakresie autonomii placówki. Wówczas władza państwowa interesuje się tylko kompetencjami z zakresu kierunków polityki oświatowej. W szczególności przedszkola niepubliczne mają wówczas możli- wość dostosowania procesu kształcenia, wychowania i opieki do wymagań rodziców, środowiska lokalnego, nic nie ogranicza ich autonomii w inicjatywie i innowacyj- ności. Wartość i siła takiego przedszkola tkwi wówczas we współdziałaniu ze środo-

19 L. Gawrecki, Zarządzanie w oświacie. Podręcznikowy zarys problematyki. Systematyka – praktyka – rekomendacje, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2021, rozdział 2.

20 Tamże, rozdział 3.

wiskiem lokalnym, doborze programów nauczania i wychowania, kreowania oferty zajęć dodatkowych, profili edukacyjnych. Taki charakter prowadzenia działalności edukacyjnej sprzyja indywidualizacji w edukacji, a placówka ma duże możliwości, aby stać się przedszkolem konkurencyjnym dla innych21.

Od trzydziestu lat rozwija się w naszym kraju wolny rynek oświatowy, w ramach którego powstają placówki przedszkoli niepublicznych. Od organu założycielskiego zależy wówczas zaplecze finansowe placówki, co stanowi o potencjalnie większych możliwościach zarządzania przedszkolem. Każda gmina ma obowiązek dofinansowy- wać przedszkola niepubliczne w wysokości nie niższej niż 50% wydatków bieżących, przewidzianych na jednego ucznia w przedszkolu publicznym prowadzonym przez gminę, pomniejszonych o opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego oraz za wyżywienie, stanowiące dochody budżetu gminy, z zastrzeżeniem, że na ucznia niepełnosprawnego w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na niepełno- sprawnego ucznia przedszkola w części oświatowej subwencji ogólnej otrzymywanej przez gminę22. W gestii dyrektora zarządzającego przedszkolem leży pozyskanie do- datkowych środków od rodziców, od sponsorów. Kryje się za tym wiele niebezpie- czeństw, które powinny być uświadamiane przez osobę zarządzającą. Nie może on pozwolić na włączenie się jego placówki do wyścigu konkurencyjnego dla wyższych notowań na rynku. Uwaga nauczycieli powinna być skupiona nie na organizowaniu i udziale dzieci w konkursach, przeglądach, olimpiadach, ale na realizacji potrzeb każdego dziecka, w szczególności dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjny- mi. Niezdrowa konkurencja zarządzających nie może doprowadzić do działań nie- etycznych wobec środowiska, ale też i wychowanków i ich rodziców. Bezkrytyczne wdrażanie innowacji dla podwyższenia prestiżu na rynku lokalnym, organizowanie fałszywego pijaru, będą wówczas zaprzeczeniem istoty edukacji. Osoby zarządzające przedszkolem powinny zapobiegać niebezpieczeństwom, jakie niosą za sobą zacho- wania przyczyniające się do pogłębiania nierówności edukacyjnych dzieci z różnych środowisk23.

Obowiązkiem menedżera zarządzającego przedszkolem jest zorganizowanie działalności edukacyjnej dla dzieci o każdym poziomie rozwojowym. Powinien być zorganizowany wewnętrzny system obserwacji każdego dziecka, wspomagania jego rozwoju. Na rynku lokalnym powinna być reklamowana właściwa, akceptowana spo- łecznie i rozpoznawalna wartość przedszkola oparta na rzetelnych, uczciwych prze- słankach organizowania szans rozwojowych dla każdego dziecka24. Niezwykle istotną kwestię porusza Gawrecki, wspominając o zakresie usług edukacyjnych, który musi wychodzić poza ramy kształcenia tylko funkcji poznawczych dziecka. Obowiązkiem

21 Tamże, rozdział 4 i 5.

22 Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych in- nych ustaw (Dz.U. z 2013 r.. poz. 827).

23 L. Gawrecki, dz. cyt., rozdział 7.

24 Tamże.

i priorytetem każdej placówki oświatowej powinien być progres w rozwoju dziecka – kształtowanie jego osobowości, tożsamości – na czym opiera się fundament pedago- giki humanistycznej.

Przedstawione obowiązki i niebezpieczeństwa kryjące się za stanowiskiem osoby zarządzającej przedszkolem poruszają kwestię wymagań, jakie stoją przed nią. Musi to być zarówno osoba kompetentna w sferze pedagogiki i psychologii, ekonomii i prawa, a także niezwykle operatywna jako organizator i kierownik, decydent i kontroler. Za- rządzanie przedszkolem niepublicznym w obecnej rzeczywistości dyktuje wiele funkcji i ogrom odpowiedzialności, nierutynowych, zindywidualizowanych działań, zdolności regulacji zachowań innych ludzi, innowacyjnej i oryginalnej pracy. Dynamika społecz- nych zmian rodziny, społeczeństwa nie może zakłócić jego umiejętności interpersonal- nych, wyciszyć empatii, zdolności kreowania i wygłaszania własnego systemu wartości. Ważne i istotne jest uświadomienie posiadania kompetencji twardych i miękkich przez menedżera. Kompetencje twarde, czyli bazowe to umiejętności związane z za- wodem – umiejętność prowadzenia nadzoru pedagogicznego, opracowania planu i koncepcji działania przedszkola, zorganizowanie działania administracyjnego i go- spodarczego placówki, prowadzenie dokumentacji przedszkola i zorganizowanie rady pedagogicznej. W zakres kompetencji miękkich, typowo psychospołecznych wchodzą kompetencje osobiste, czyli zarządzania sobą oraz interpersonalne, określające sposób pracy z innymi ludźmi. Gamę kompetencji psychospołecznych dopełniają kompetencje

etyczne, które wyrażają stosunek do innych i świata w postaci postaw, poglądów25.

Bibliografia

Cybula M., Zakładam i prowadzę oświatową placówkę niepubliczną, Warszawska Gru- pa Wydawnicza, Warszawa 2016.

Gawrecki L., Zarządzanie w oświacie. Podręcznikowy zarys problematyki. Systematyka – praktyka – rekomendacje, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2021, rozdział 2.

Kotarba-Kańczugowska M., Inne formy wychowania przedszkolnego – między mo- delem rynkowym a demokratycznym eksperymentowaniem, [w:] K. Gawlicz,

P. Rudnicki, M. Starnawski, T. Tokarz, Demokracja i edukacja, dylematy, dia- gnozy, doświadczenia, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2014.

Lorens R., Zarządzanie szkołami i placówkami publicznymi oraz niepublicznymi w świetle reformy edukacji, Wolters Kluwer, Warszawa 2019.

Pigłas A., Transfery budżetowe dla przedszkoli niepublicznych w Polsce, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy” 2017, nr 49(1).

25 Tamże, rozdział 9.

Akty prawne:

Rozporządzenie MEiN z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2017 r., poz. 1658, 2021 r. poz. 1618) tekst ujednolicony obowiązują.- cy od dnia 1 września 2021 r.

Rozporządzenie MEN z dnia 24 sierpnia 2017r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (Dz.U. z 2017 r., poz. 1635).

Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z 1 września 2021 r. zmieniające rozporzą- dzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2021 r., poz. 1618).

Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektó- rych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r., poz. 827).